De 11 officiële talen van Zuid-Afrika

Afrikaans, Engels, Zulu, Xhosa: alles wat je wilt weten over de officiële talen van Zuid-Afrika (en dat het Zuid-Afrikaans niet bestaat)

Zuid-Afrika wordt ook wel de ‘Regenboog natie’ genoemd en dat is niet voor niets: het multiculturele Zuid-Afrika telt maar liefst elf officiële talen die allemaal in meer en mindere mate in Zuid-Afrika gesproken worden. Alsof dat niet genoeg is, telt Zuid-Afrika daarnaast ook nog een heel aantal onofficiële talen, zoals de Khoi,- Nama- en San-talen.

Het besluit van de eerste democratische regering na de afschaffing van Apartheid – het kabinet dat in 1994 onder leiding van President Nelson Mandela aan het roer kwam –  om zoveel talen als ‘officieel’ in de grondwet te erkennen, betekende een grote stap voorwaarts in de erkenning van de inheemse tongen die tot die tijd zwaar werden onderdrukt. Vandaag de dag spreekt het merendeel van de Zuid-Afrikanen meerdere talen, en tijdens je vakantie in Zuid-Afrika zal je merken dat ze die talen ook makkelijk onderling afwisselen.

Na de stichting van Kaapstad in 1652 door Jan van Riebeeck, was Nederlands de taal die verplicht gesproken moest worden. De Britten brachten in de 19e eeuw het Engels mee naar Zuid-Afrika en in 1822 verving Engels het Nederlands als officiële taal van de Kaap Kolonie. Met de formatie van de Unie van Zuid-Afrika in 1910 werd het Nederlands, naast het Engels, weer een officiële taal in Zuid-Afrika. Het Nederlands werd echter in 1925 vervangen door het Afrikaans.

Het Engels is anno nu de zogenoemde lingua franca van het land. Dit betekent dat Engelsde voertaal is om te communiceren en de meest gebruikte taal in de media, bij bedrijven, de politiek en bij officiële aangelegenheden. Je vindt in Zuid-Afrika dus veel Engelstalige kranten en magazines en je hoort vaak Engels op radio en tv. Maar ook de andere talen hebben een afgebakende plek in de verschillende media.

Op de meeste scholen in Zuid-Afrika leren kinderen twee talen: Engels en Afrikaans of Engels en een van de andere officiële talen, zoals Zulu of Xhosa. Het Ministerie van Onderwijs is naar verluidt bezig om daar een derde verplichte taal aan toe te voegen om zo de diversiteit en het gebruik van de verschillende talen te stimuleren.

De 11 officiële talen van Zuid-Afrika
Verschillende talen doet vermoeden dat de talen ook verbonden zijn aan verschillende regio’s in Zuid-Afrika. Dit klopt echter niet helemaal. Veel stammen in Zuid(elijk)-Afrika waren nomaden en trokken in de loop der tijd door het land, waar her en der groepen achterbleven. Vanwege die gezamenlijke voorouders spreken mensen die vandaag de dag duizenden kilometers uit elkaar wonen nog steeds vergelijkbare talen, zoals bijvoorbeeld de Nguni-talen die zowel in het oosten als westen van Zuid-Afrika gesproken worden.

NB: De hieronder genoemde percentages zijn afkomstig van de meest recente volkstelling in Zuid-Afrika in 2011. 

1. Engels (gesproken door 9,6% van de bevolking)
Volgens de laatste telling in 2011 wordt Engels door slechts 9,6% van de bevolking in Zuid-Afrika als eerste taal gesproken, maar is het wel de taal die als voertaal van Zuid-Afrika geldt. Engels wordt als moedertaal vooral gesproken door de inwoners van de Gauteng provincie, in Kwa-Zulu Natal en de Westkaap. Het Engels zoals dat in Zuid-Afrika wordt gesproken is een taal op zich, met veel verschillende accenten en veel invloeden van het Afrikaans en de Afrikaanse talen.

2. Xhosa (gesproken door 16% van de bevolking)
Xhosa, ook wel isiXhosa genoemd, is de tweede taal van Zuid-Afrika en wordt het meest gesproken in de Oost- en Westkaap. Net zoals Zulu, Ndebele en Swati (zie onder), is Xhosa onderdeel van de Nguni-taalfamilie, waardoor mensen die deze talen spreken elkaar redelijk goed verstaan. Xhosa is ook wel de ‘kliktaal’ van Zuid-Afrika. Het kost voor niet-Xhosa sprekers heel wat oefening om de kliks onder de knie te krijgen. Wat de taal nog moeilijker maakt, is dat woorden die op dezelfde manier geschreven worden, iets heel anders kunnen betekenen wanneer ze op een bepaalde manier worden uitgesproken. Xhosa was de moedertaal van wijlen Nelson Mandela.

3. Afrikaans (gesproken door 13,5% van de bevolking)

De derde taal die het meest gesproken wordt in Zuid-Afrika is het Afrikaans - door velen onterecht ‘Zuid-Afrikaans’ genoemd. Het Afrikaans heeft zijn wortels in het Nederlands, invloeden uit het Engels, Maleis, Duits, Portugees, Frans en een paar Afrikaanse talen, en heette als taal oorspronkelijk Cape Dutch. Het Afrikaans gaat nog steeds gebukt onder het stigma dat het de taal van het Apartheidsregime was, die geen ruimte liet voor andere bevolkingsgroepen en talen. Vandaag de dag is het merendeel van de Afrikaans-sprekenden kleurling (coloured) en wordt Afrikaans het meest gesproken in de Westkaap. De Afrikaanse taal wordt ook veel gesproken, of in ieder geval begrepen, in de Noordkaap, Gauteng, de Vrijstaat en de Noordwest provincie.

Lees meer over de herkomst van deze bijzondere taal in het artikel ‘Geschiedenis van de Afrikaanse taal’. En bekijk ook onze verzameling van ‘leukste en grappigste Afrikaanse woorden’. In Nederland kan je onder andere bij het Zuid-Afrika Huis in Amsterdam een cursus Afrikaans doen.

4. Zulu (gesproken door 22,7% van de bevolking)
De Zulu’s zijn de grootste bevolkingsgroep van Zuid-Afrika. Zulu, ook wel Zoeloe of isiZulu genoemd, is daardoor qua percentages ook de meest gesproken taal van Zuid-Afrika. De Zulu’s danken hun naam aan de grote krijgsheer Shaka Zulu, die rond 1800 het Zulu-koningkrijk stichtte en beroemd was om zijn militaire brein, maar ook berucht om de wreedheid van zijn regime. De taal Zulu wordt vooral aan de Oostkust van Kwa-Zulu Natal en in de provincie Gauteng gesproken. Net als bij Xhosa worden ook in Zulu kliks gebruikt en geldt dat woorden (kunnen) verschillen in uitspraak, maar niet perse in schrift.

5. Northern Sotho (gesproken door 9,1% van de bevolking)
Sesotho sa Leboa, wat letterlijk ‘Sotho van het Noorden’ betekent, is een verzameling van ongeveer dertig dialecten en is onderdeel van de Sotho-taalfamilie, net als Soutern Sotho en Tswana (zie onder). Northern Sotho werd in de Grondwet van 1996 ten onrechte Sepedi genoemd, de taal gesproken door de Bapedi bevolking in het noorden van Zuid-Afrika, dat slechts één van de dialecten is die het Sesotho sa Leboa vormen. Het Northern Sotho wordt vooral in Limpopo gesproken, evenals in de provincies Gauteng en Mpumalanga.

6. Southern Sotho (gesproken door 7,6% van de bevolking)
Soutern Sotho of Sesotho, is de eerste officiële taal van Lesotho - de onafhankelijke staat binnen Zuid-Afrika die volledig door Zuid-Afrika omgeven wordt. Daarnaast wordt de taal ook door veel mensen in de aangrenzende provincie Vrijstaat gesproken. Je hoort de taal ook regelmatig in Gauteng en de Noordwest provincie, en net als bij de talen Northern Sotho en Tswana kunnen de mensen die een van deze Sotho-talen spreken elkaar begrijpen.

7. Tswana (gesproken door 8% van de bevolking)
Tswana, ook wel Setswana genoemd, wordt vooral gesproken in de Noordwest provincie die aan buurland Botswana grenst. Waar het aantal Tswana-sprekenden in Zuid-Afrika blijft steken op 8 procent, is de taal in buurland Botswana de meest gesproken taal. Daarnaast hoor je het Tswana echter ook regelmatig in de Zuid-Afrikaanse Noordkaap, Gauteng en Vrijstaat. Een van de bekendste ‘Tswana sprekers’ was de journalist, politicus en schrijver Sol Plaatje, tevens medeoprichter was van het African National Congress (ANC).

8. Venda (gesproken door 2,4% van de bevolking)
Samen met het Ndebele (zie onder) is het Venda de minst gesproken taal in Zuid-Afrika. De Zuid-Afrikanen die Venda, ofwel Tshivenda, spreken zijn cultureel nauw verbonden met de Shona-stam in Zimbabwe. De taal Venda heeft kenmerken van het Northern Sotho en de Nguni-taalfamilie (waar onder andere Xhosa en Zulu toe behoren). De taal wordt het meest gesproken in Limpopo – de meest noordelijke provincie van Zuid-Afrika. Daarnaast wordt het Venda ook her en der gesproken in Gauteng.

9. Ndebele (gesproken door 2,1% van de bevolking)
De officiële taal die het minst gesproken wordt in Zuid-Afrika is Ndebele, ook wel isiNdebele genoemd. De meeste mensen die de Ndebele taal spreken wonen in Mpumalanga, de meest noord-oostelijke provincie van Zuid-Afrika. Oorspronkelijk kwam de Ndebele stam, bekend van hun kleurrijke kralenwerk, uit Kwa-Zulu Natal, maar er zijn ook wortels te vinden in Zimbabwe, waar je ook dialecten van het Ndebele terug hoort. Ndebele is net als Xhosa en Zulu een taal waarbij woorden (kunnen) verschillen in uitspraak, maar niet perse in schrift.

10. Tsonga (gesproken door 4,5% van de bevolking)
Het Tsonga, ofwel Xitsonga, is de taal van de Tsonga stam die zich als een van de laatste groepen in Zuid-Afrika vestigden. Je hoort deze taal met name in Limpopo en hier en daar in Mpumalanga en Gauteng. Het Tsonga is geen Sotho of Nguni taal, zoals de meeste van de officiële talen in Zuid-Afrika, al heeft het wel invloeden van een aantal Nguni talen. Het Tsonga is nog het meest verwant met een taal die wordt gesproken in Mozambique, Zimbabwe en Swaziland.

11. Swati (gesproken door 2,5% van de bevolking)
Swati, ofwel siSwati, is de taal die het meest wordt gesproken in Swaziland - net als Lesotho een onafhankelijke staat binnen Zuid-Afrika die eveneens volledig omgeven wordt door Zuid-Afrika. Swati wordt daarnaast ook veel gesproken in het oosten van Mpumalanga dat aan Swaziland grenst. Het is een van de vier Nguni talen en het meest verbonden met het Zulu.

Heb je je naast de elf officiële talen ook steeds afgevraagd wat de hoofdstad van Zuid-Afrika is – opmerkelijk genoeg een vraag waar veel mensen het juiste antwoord niet op weten? Lees dan het artikel hoofdstad van Zuid-Afrika en je weet voor eens en altijd het antwoord. Ook de politiek van Zuid-Afrika is bijzonder interessant. Zo lees je op KaapstadMagazine.nl bijvoorbeeld meer over de verschillende politieke partijen van Zuid-Afrika, de verkiezingen in Zuid-Afrika en een profiel van de huidige president van Zuid-Afrika.

Voor het leukste en lekkerste nieuws uit Zuid-Afrika houd je KaapstadMagazine.nl in de gaten via Facebook en Twitter en schrijf je je in voor onze maandelijkse gratis nieuwsbrief. Mooie foto’s van de Moederstad posten we dagelijks regelmatig op Instagram en Pinterest.