De geschiedenis van Robbeneiland

Het eiland dat beroemd werd door Nelson Mandela, maar 400 jaar eerder al gebruikt werd door de VOC

Robbeneiland: hoe klein het eiland voor de kust van Kaapstad ook is – amper 3,5 km lang en bijna 2 km breed – het is wereldberoemd. En berucht. Meer dan 400 jaar lang werd Robbeneiland gebruikt om gevangenen en bannelingen naartoe te sturen, waarvan Nelson Mandela natuurlijk veruit de beroemdste gevangene is.

Het gevangenschap van Nelson Mandela is niet het enige wat er over het eiland te vertellen valt. Nadat het in de 15^e eeuw ontdekt werd door Portugese ontdekkingsreizigers, duurde het niet lang voor de eerste gevangenen op het eiland werden vastgehouden. Om meer te weten te komen over de geschiedenis van Robbeneiland, hebben we deze tijdlijn gemaakt.

1488 – Bartholomeu Dias ontdekt het eiland
De Portugese ontdekkingsreiziger Bartholomeu Dias arriveerde in 1488 in Table Bay en dat was tevens het moment dat hij Robbeneiland ontdekte. De Portugezen gebruikten het vanaf dat moment als bevoorradingsplek voor de ontdekkingsschepen die onderweg waren naar het oosten.


1652 – Aankomst Jan van Riebeeck
Toen Jan van Riebeeck, koopman van de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) in 1652 in de Kaap arriveerde, stichtte hij de eerste Europese handelspost in Zuid-Afrika; wat nu Kaapstad is. Hij stelde Robbeneiland in als verversingspost voor de ontdekkingsschepen van de 

VOC. Er werd gejaagd op zeehonden, pinguïns en schildpadden, zodat de schepen vers vlees mee konden nemen richting het oosten.

Leuk: de naam Robbeneiland is bedacht door de Nederlandse ontdekkingsreizigers, simpelweg omdat het eiland drukbevolkt werd door zeehonden, oftewel robben.

1654 – De eerste bewoners
In 1654 woonden en werkten er voor het eerst mensen op het eiland, die door Van Riebeeck aangesteld waren om voedselbronnen te vinden, mijnsteen te verzamelen om gebouwen op het vasteland mee te bouwen en andere taken te volbrengen. Ook maakten ze vuur op het eiland om aankomende schepen te waarschuwen.

1658 – Eerste politieke gevangene
De macht van de Nederlanders zorgde voor veel weerstand bij leiders van de Khoikhoi (Zuid-Afrikaanse stam) en bij de leiders van de Islamitische landen van Oost-Indië. Een deel van die leiders werd gevangen genomen: de eerste politieke gevangenen van Robbeneiland. Autshumato, ook wel Harry de Strandloper genoemd, staat bekend als de eerste gevangene. Hij werd verbannen naar het eiland omdat hij vee had gestolen dat in beslag was genomen door Europese kolonisten. Autshumato was ook één van de enige gevangenen die met succes van het eiland wist te ontsnappen.

Aan het einde van de jaren 1600 arriveerde een grote groep gevangenen op het eiland, voornamelijk politieke leiders van anti-Nederlandse bewegingen in Oost-Indië. Voordat de Nederlanders hun land veroverden waren veel van deze gevangenen heersers, koningen en religieuze leiders van hun land. Ook de Britten gebruikten Robbeneiland, na de Nederlanders, om hun gevangenen naartoe te sturen.

1845 – Leprakolonie
Robbeneiland is niet altijd alleen als gevangenis gebruikt. Van 1845 tot 1931 diende het eiland als leprakolonie. In eerste instantie kwamen de leprapatiënten op vrijwillige basis naar het eiland en konden ze het eiland weer verlaten wanneer ze wilden, maar door een wet die in  mei 1892 werd ingevoerd, werden ze verplicht om naar het eiland vervoerd te worden en daar te blijven. Vanaf dat moment groeide het aantal leprapatiënten op het eiland van 25 naar 338, waar in 1893 nog eens 250 patiënten bij kwamen.

1939 – Legerbasis
Tijdens de Tweede Wereldoorlog fungeerde het eiland als legerbasis om Kaapstad te beschermen. Een deel van het afweergeschut bevindt zich nog steeds op het eiland en is te zien tijdens de bustour die je over het eiland kunt maken.

1961 – Zwaarbeveiligde gevangenis van het Apartheidsregime
Vanaf 1961 werd Robbeneiland in gebruik genomen door het Apartheidsregime, dat er een zwaarbeveiligde gevangenis voor de politieke gevangenen bouwde. Iedereen die vocht tegen het regime en voor vrijheid en democratie, werd opgepakt en naar Robbeneiland gebracht.

1964 – Nelson Mandela op Robbeneiland
Nelson Mandela zat de eerste jaren na zijn veroordeling (in 1962) in Pretoria Local Prison. Op 13 juni 1964 werd hij overgebracht naar Robbeneiland, waar hij de volgende 18 jaar van zijn leven zou doorbrengen. Hij werd opgesloten in een cel van amper 2 bij 2 meter, afgezonderd van niet-politieke gevangenen.

Samen met andere politieke gevangenen werd hij zowel mentaal als fysiek mishandeld door de bewakers, en werden ze gedwongen om dagelijks zwaar werk te doen. Dat werk bestond onder andere uit stenen hakken in een kalksteengroeve, waarbij Mandela's gezichtsvermogen ernstig beschadigde. Daarnaast werd hij regelmatig opgesloten in een isoleercel wegens het binnensmokkelen van krantenknipsels.

Om de omstandigheden in de gevangenis te verbeteren gingen de gevangenen regelmatig in honger- en / of werkstaking. Samen met vier andere anti-Apartheidleiders vormde Mandela het 'High Organ'; een vertegenwoordiging van alle politieke gevangenen op het eiland. Ze startten de 'University of Robben Island': gevangenen gaven elkaar lezingen binnen hun eigen vakgebied, zodat ze van elkaar konden leren. Ook debatteerden ze over onderwerpen als homoseksualiteit en politiek.

1967 - Verbetering
Vanaf 1967 verbeterden de omstandigheden in de gevangenis. Zwarte gevangenen kregen lange in plaats van korte broeken, de kwaliteit van het eten werd verbeterd en het was toegestaan om spellen te spelen zoals voetbal.

1970 – Piet Badenhorst
In 1970 werd Piet Badenhorst aangesteld als commanding officer van de gevangenis, waarna de mentale en fysieke mishandeling van gevangenen weer flink toenam. Mandela beklaagde zich bij een aantal rechters die hem een bezoek brachten. Die zorgden ervoor dat Badenhorst ontslagen werd. Vervolgens werd Willie Willemse aangesteld, die een samenwerkingsrelatie met Mandela opbouwde en graag de omstandigheden in de gevangenis wilde verbeteren.

1975 – Privileges
In 1975 werd Mandela een zogenaamde Class A prisoner, wat betekende dat hij bepaalde privileges kreeg: hij mocht meer bezoek ontvangen en meer brieven schrijven en krijgen. In dat jaar begon hij ook aan zijn autobiografie, die naar Londen gesmokkeld werd. Een aantal bladzijdes werd echter ontdekt door de gevangenisautoriteiten, waarna zijn voorrecht om te studeren voor vier jaar werd ingetrokken. 

1982 – Mandela verlaat Robbeneiland
Ondanks de wereldwijde steun en zelfs een oproep van de Verenigde Naties voor zijn vrijlating, bleef Mandela in gevangenschap zitten. In 1982 werd hij overgeplaatst naar Pollsmoor Prison in Kaapstad. Uiteindelijk werd hij pas op 11 februari 1990 vrijgelaten vanuit Victor Verster Prison in Paarl, waar hij een eigen 'huis' binnen de gevangenismuren had en relatief veel vrijheid kende.

1991 – Laatste politieke gevangenen
In 1991 wordt het zwaarbewaakte deel van de gevangenis op Robbeneiland gesloten en worden de laatste politieke gevangenen vrijgelaten en naar het vasteland gebracht.

1996 – Gevangenis gesloten
Het laatste deel van de gevangenis dat nog geopend was, het deel van de criminele gevangen, werd in 1996 gesloten.

1997 – Robbeneiland geopend voor toeristen
Na het sluiten van de gevangenis wordt Robbeneiland in 1997 toegankelijk voor het publiek. Anno nu wordt het eiland jaarlijks door ruim 200.000 mensen bezocht.

1999 – Werelderfgoed
Robbeneiland werd in 1999 door Unesco toegevoegd aan de World Heritage List en wordt sindsdien beschermd als werelderfgoed.

We kunnen je heel veel (en nog meer) vertellen over Robbeneiland, maar eigenlijk moet je het gewoon met eigen ogen zien en een dagtrip naar Robbeneiland boeken.

Meer lezen? Deze 10 opmerkelijke feiten over Robbeneiland in Zuid-Afrika wist je wellicht nog niet.

Robbeneiland is heel indrukwekkend, maar vergeet deze 10 must-see bezienswaardigheden in Kaapstad vooral ook niet tijdens je vakantie in Zuid-Afrika.

Door Ninih Vang

Voor meer interessant nieuws uit Kaapstad en tips voor je vakantie in Zuid-Afrika like je ons op Facebook en volg je ons op Twitter. Schrijf je ook in voor onze gratis maandelijkse nieuwsbrief en bekijk de prachtige foto's van Kaapstad en omgeving die we dagelijks posten op Instagram
.