Een 'nieuw thuis' dat niet zo 'thuis' voelt

Contrasten komen samen in townships in Zuid-Afrika

 

Townships; ze horen bij Zuid-Afrika - hoewel iedereen dat liever anders zou zien. Waar je ook bent in Zuid-Afrika, de townships zijn er ook. Een woonplaats – vaak gelegen aan de rand van een stad - met kleine huisjes, gebouwd van hout en golfplaten, ook wel shacks genoemd. Bijna elke regio in Zuid-Afrika heeft wel één of meerdere townships. Ze doen vaak een beetje verdrietig aan - en staan in schril contrast met de grote steden en prachtige dorpen die Zuid-Afrika rijk is. Ook aan Kaapstad grenst een groot gebied vol townships; de Cape Flats genaamd.  

De townships zijn immens groot en het is moeilijk je voor te stellen hoe ze ooit ontstaan zijn. Sommige mensen denken dat ze al heel lang bestaan, maar eigenlijk doen ze dat niet. De townships zijn een overblijfsel van de Apartheid die begin jaren ’90 van de vorige eeuw werd afgeschaft. In die tijd plaatste de blanke regering zwarten en kleurlingen in een afgezet terrein buiten de stad. De zogenaamde forced removals. Voornamelijk mensen uit de wijk District Six moesten noodgedwongen verhuizen. Ze werden verbannen uit het centrum van Kaapstad, ondanks dat ze in de stad als arbeidskrachten nodig waren. 

Om deze reden bouwde de overheid in de directe nabijheid van de stad éénkamer-huisjes. Rond deze townships zijn na verloop van tijd krottenwijken onstaan. Hier wonen mensen die vanaf het platteland naar de steden kwamen op zoek naar werk, in de hoop op een betere toekomst. Voor deze mensen waren er geen huizen; dus die werden door henzelf gebouwd van oude planken, golfplaten, karton en allerlei andere materialen die ze konden vinden.  

Tegenwoordig probeert de Zuid-Afrikaanse regering er alles aan te doen om de levensstandaard in de townships te verhogen. Hoewel er discussie is over het tempo waarin dit gebeurt, is er wel degelijk sprake van vooruitgang. Er worden kleine huizen gebouwd, facilitaire voorzieningen geplaatst en wegen worden geasfalteerd.  

Hoewel je het misschien niet voor kunt stellen, de bewoners van de townships zijn niet ongelukkig in hun woonomgeving. Ze kunnen hier hun eigen cultuur en levensstijl behouden, vaak met grote families bij elkaar. Er wordt, temidden van de armoede en problematiek, wel degelijk genoten van het leven - maar dan op hun eigen manier.  

‘Nieuw thuis’
Khayelitsha is de grootste township in de buurt van Kaapstad. De township strekt zich uit langs de snelweg N2. Khayelitsha betekent in het Xhosa ‘nieuw thuis‘. Erg lang bestaat de township nog niet. Toen het halverwege de jaren 80 in oudere townships als Guguletu en Crossroads te druk werd, begonnen mensen steeds meer uit te wijken naar de plek die nu bekend staat als Khayelitsha. Nu, bijna 30 jaar later telt Khayelitsha naar schatting 1,5 miljoen inwoners. Gedurende de jaren is Khayelitsha uitgebreid en de vraag is natuurlijk: zal deze groei ooit stoppen? Zal Khayelitsha ooit niet meer bestaan?  

De shacks vormen grotendeels het aangezicht van Khayelitsha, maar de regering doet zijn best om in in deze township het aantal huizen in ‘formal sections’ verder uit te breiden. Deze uitbreiding vordert gestaag.

Wegwijs in de township
De township is gigantisch groot.  Daarom zijn alle wijken in Khayelitsha zijn aangeduid met een letter: van A t/m J. De shacks bevinden zich voornamelijk in de wijken B en C. Het lijkt onmogelijk om de weg in Khayelitsha te vinden, maar je zult verrast staan; de postbode vindt hier feilloos zijn weg.  

Khayelitsha is een zwarte township. Ook in het moderne, post-apartheid Zuid-Afrika wordt dat onderscheid nog altijd gemaakt. Misschien klinkt het vreemd, maar zwarten, blanken en kleurlingen leven nog altijd gescheiden in hun eigen townships. Als kleurling ga je niet in Khayelitsha wonen, daarover bestaat geen twijfel: dat doe je gewoon niet. Ook omgekeerd geldt dat een zwarte familie zich niet in een coloured township vestigt. Het zijn de ongeschreven regels van de townships in Zuid-Afrika.  

Blanke inwoner in Khayelitsha
Toch woonde de blanke Zuid-Afrikaanse journalist Steven Otter lange tijd in Khayelitsha. Over zijn tijd in deze bijzondere leefomgeving schreef hij het gelijknamige boek ‘Khayelitsha’. Terwijl zijn vrienden verbaasd waren over zijn voornemen om in een zwarte township te gaan wonen, viel Otter in Khayelitsha van de ene in de andere verbazing. Telkens wanneer hij dacht dat hij zijn zwarte vrienden begreep, werd hij toch weer verrast.

Niet geheel verrassend bleek hun kijk op de wereld heel anders te zijn dan Otters visie. Voor de inwoners van Khayelitsha is het verleden niet zomaar uit te wissen, terwijl Otter als inwoner van ‘het nieuwe Zuid-Afrika’ liever alleen nog maar vooruit kijkt. Het boek Khayelitsha is een boek waardoor je de townships misschien beter gaat begrijpen - en dat is zeker de moeite waard.  

Wat brengt de toekomst?
Zullen de townships ooit helemaal verdwijnen uit Zuid-Afrika? Eigenlijk weet niemand dat. Een Minister van Woongelegenheid & Behuizing stelde ooit als doel dat er in 2014 geen townships meer zouden bestaan. Op het moment dat de woorden uitgesproken werden, wist iedereen al dat dat niet haalbaar zou zijn. Verre van.  

De eerste 10, 20 of misschien wel 30 jaar zullen ze zeker nog bestaan – althans, het moet gek lopen als dit anders is. De grote vraag is natuurlijk ook: willen de inwoners van de townships eigenlijk wel vertrekken? Vertrekken uit een omgeving waar zij hun cultuur en eigen levensstijl kunnen behouden? Zien zij het weggaan uit ‘hun thuis’ als een stap vooruit- of zullen ze er alleen maar ongelukkig van worden als ze in de ‘gewone’ wijken tussen de ‘gewone’ mensen moeten wonen? Allemaal vragen waar eigenlijk niemand het antwoord op weet... de toekomst zal het uitwijzen.  

Door Ellen Kemerink

Wie naar Zuid-Afrika komt – of het nou voor een stage, rondreis of vakantie is, kan het land eigenlijk niet weer verlaten zonder alle kanten ervan gezien te hebben. Want zoals we al zeiden, de townships horen ook bij Zuid-Afrika. In ons artikel De andere kant van Kaapstad: Township Tours vind je meer informatie over township tours in Kaapstad. 

Volg KaapstadMagazine.nl op Facebook en via Twitter om altijd als eerste op de hoogte te zijn van alle nieuwtjes uit Kaapstad en omgeving. En schrijf je gelijk in voor onze gratis maandelijkse nieuwsbrief!