Afrikaans is lekker: 100 x de leukste ... ’n Flerrie, marmotjie en een suurknol: wat het betekent lees je in dit ...
Zuid-Afrikaanse geschiedenis: de 19de eeuw
De geschiedenis van Zuid-Afrika tussen 1800 en 1900
De Britse Overname
1. In 1800 bezit meer dan 2/3 van de mannelijke ‘burghers’ minimaal 1 slaaf.
2. In 1803 geven de Engelsen de macht terug aan de Nederlanders, om deze in 1806 terug te nemen. Dit keer permanent. Ze verhogen de bescherming van de Afrikaanse slaven en knechten. In 1814 bevestigt Het Verdrag van Parijs de Britten als heersers en is de Kaapkolonie officieel in Engelse handen.
3. 1820: 5000 Britse kolonisten(veel complete families) arriveren in de OostKaap. Zij ontvangen land in Zuid-Afrika.
Shaka Zulu en Het Zulu Rijk
4. In 1816 wordt Shaka Zulu de leider van het Zulu Koninkrijk. Shaka breidt het bestaande kleine Zulu rijk uit tot een groots en en angstaanjagend efficiënt militair apparaat. In 1827 sterft Shaka’s moeder, wat hem er volgens Europese bronnen toe beweegt om uit verdriet 7000 Zulu’s om te (laten) brengen. In 1828 wordt Shaka vermoord door zijn broer Dingane, die nu de macht overneemt.
Afschaffing Slavernij in Zuid-Afrika
5. 1834: London schaft de slavernij in haar kolonies af en de Boeren verliezen hierdoor 40.000 slaven. Ze vinden hun schadeloosstelling veel te laag.
De Grote Trek en confrontaties met Zulu’s en Ndebele’s
6. 1835-1838: De afschaffing van de slavernij leidt tot de Grote Trek. Op zoek naar vrijheid, land en onafhankelijkheid trekken de Boeren naar het Noorden, waar ze de Boerenrepublieken Natal, Oranje Vrijstaat en de Transvaal oprichten. Meer dan 70 Boeren worden tijdens deze expansie vermoord door de Zulu Dingaan. Lees hier over de wraak van de Boeren op de Zulu’s bij de Slag bij Bloedrivier.
7. 1840. De Zulu koning Dingaan slaat in januari 1840 op de vlucht richting het Swazi-rijk, nadat hij door zijn broer Mpande en de Boeren wordt verslagen.Mpande had zich met 17000 Zulu’s bij de Boeren aangesloten. Na Dingaans nederlaag wordt Mpande de nieuwe koning van de Zulu’s.
8. Andere Boeren stuiten in1836 op de Ndebele, wiens speren geen partij vormen voor de vuurwapens van de Boeren. Ze vallen de Ndebele meerdere malen aan, stelen vee en vernielen hun dorpen. Ongeveer 3000 Ndebele overlijden. De Ndebele- leider Mzilikazi vestigt een nieuw rijk, voorbij de Limpopo.
9. Natal
Rond 1840 groeit er bij de Britten meer interesse in het Natal van de Boeren. Daarnaast krijgen ze berichten over de slechte behandeling van Afrikanen door de Boeren in Natal.
Om stabiliteit te herstellen, sturen ze in 1842 een groep soldaten naar Port Natal (Durban). Er ontstaat een strijd die in het voordeel van de Boeren wordt besloten. 49 Britten sterven, maar met versterking wordt Matal in Mei 1843 wordt Natal alsnog tot Britse kolonie verklaard.
10. De Tweede grote Trek 1843-1846
Nu de Britten ook in Natal de Boeren dwingen beter met hun Afrikaanse personeel om te gaan, pakken veel Boeren weer hun biezen. Ze trekken de Drakensbergen door.
De Grote Trek van 1843-1846 leidt de Boeren naar het Noorden van de Oranjerivier en verder, de Vaal voorbij. De Britten maken zich zorgen om hoe de Boeren de Afrikanen hier behandelen en interveniëren. In 1848 annexeert Sir Harry Smith het land tussen de Oranje en Vaalrivier. De Boeren, geleid door Andries Pretorius, drijven de Britten terug over de Oranje rivier, maar de Britten krijgen versterking en uiteindelijk slaat Pretorius op de vlucht.
11. Zulu-koning Cetshwayo.
In 1856 vermoordt de zoon van Zulu-koning Mpande Cetshwayo zijn broer. Op 1 oktober 1873 sterft Mpande en wordt Cetshwayo koning.
12. Transvaal
In 1852 en 1854 wordt de onafhankelijkheid van (respectievelijk)de Transvaal en de Orange Free State vastgelegd.
In 1857 verklaren de Boeren van de Zuidelijke Transvaal zichzelf onafhankelijk als de Zuid Afrikaansche Republiek.
13. De Xhosa Oorlogen en de Xhosa vee-moorden
In de 19e eeuw vinden er acht grens-oorlogen plaats, tussen de Xhosa en de Britten. De Xhosa leefden voorbij de Visrivier, maar drongen verder Westwaarts. De Britse kolonisten van 1820 werden in het leefgebied van de Xhosa geplaatst, wat tot gevechten leidde. In 1889 eindigt de laatste Xhosa oorlog. De Transkei is ingelijfd bij de Kaapse kolonie.
1856-1857: Als in 1854 veel vee van het vee van de Xhosa sterft aan een mysterieuze ziekte,vermoeden velen dat het om een Britse ziekte gaat. In 1856 verandert het Xhosa meisje Nongqawuse in een profete als ze verkondigt dat ze van voorouders de opdracht heeft gekregen al het vee te laten vermoorden.Ook de velden mogen niet geoogst worden. De doden zouden hierna herrijzen en de blanke kolonisten zouden verdwijnen. Niet alle Xhosa’s geloven dit en het verdeelt ze tussen Gelovigen en de Ongelovigen. Ongeveer 40.000 mensen en 400.000 dieren vonden de dood.
Diamanten en Goud in Zuid-Afrika
14. 1870 De Diamond Rush begint in 1867 en is het begin van de eerste industrialisatiegolf. 10.000’en gelukzoekers trekken naar de diamantgebieden toe, zowel Afrikanen als Britten.
15. In 1871 annexeren de Britten formeel de diamantengebieden, ondanks protesten van de Orange Free State. Kimberley wordt opgericht.
In 1886 wordt er in Witwatersrand goud gevonden en het slingert het land industrialisatie in. Johannesburg is gebaseerd op goedkope zwarte arbeiders. De politiek van Engeland wordt steeds imperialistischer en een oorlog met de Boeren lijkt steeds waarschijnlijker.
16. In 1872 verwerft DeKaapkolonie zelfbestuur.
Zulu-Britse Oorlogen in de 19e eeuw
17. De Britse Shepstone verandert zijn houding tegenover de Zulu’s nu hij de Transvaal geannexeerd heeft. Vanuit het niets laat hij de grenzen met Zululand opnieuw onderzoeken. Cetshwayo gaat niet akkoord met nieuwe voorwaarden van de Britten. Dit betekent oorlog. Het Britse leger valt Zululand aan, waarna de Zulu’s de Britten verrassen met een tegenaanval. Bij de verschillende slagen tussen 1877 en 1879 lijden zowel de Britten als de Zulu’s aanzienlijke verliezen. Uiteindelijk winnen de vuurwapens van de Britten bij de Slag bij Ulundi. Het betekent het einde van het onafhankelijke Zulu rijk.
De Britten behandelen Zululand als aparte kolonie, tot ze in 1897 het bij Natal voegen.
Eerste Anglo-Boer Oorlog/ De onafhankelijkheid van deTransvaal
18. In 1877 annexeren de Britten de Boerenrepubliek van de Transvaal. Dit gebied is praktisch bankroet, slechts een paar Boeren bieden verzet.
In 1880 breekt de Eerste Anglo-Boer Oorlog uit, als de Boeren -onder leiding van Kruger- onafhankelijkheid claimen. De oorlog resulteert in de Pretoria Convention op 3 augustus 1881 Engeland herstelt onafhankelijkheid in de Transvaal, met uitzondering van buitenlandse zaken en zaken die met Afrikanen te maken hebben. De Transvaal heet nu de Zuid Afrikaansche Republiek en Kruger wordt de eerste president.
Gandhi in Zuid-Afrika
19. 1893: Gandhi komt als Jonge advocaat naar ZA. Hij begint een advocatenkantoor in Johannesburg. Hij is geschokt door het racisme. Hij roept op tot geweldloos verzet. Het eerste geweldloze verzet inspireert de ANC.
20. De Tweede Anglo-Boer Oorlog / De Zuid-Afrikaanse Oorlog
1899.President van de Transvaal Kruger stelt een ultimatum,waar de Britten geen gehoor aan geven. Het is wederom oorlog. De Boeren gebruiken veel guerrilla-tactieken. De Britten steken boerderijen in brand en brengen (ook Afrikaanse) vrouwen en kinderen naar concentratiekampen. De Afrikanen worden gedwongen te vechten en te werken, zonder bescherming of verzorging.Veel Afrikanen sluiten zich aan bij de Engelsen. Tot januari 1900 lijden de Britten veel verliezen, maar het tij lijkt dan te keren.
In 20 Zuid-Afrikaanse feiten uit de 20e eeuw lees je hoe de Anglo-Boer Oorlog verder gaat. Een stapje verder terug doe je met onze artikelen over de 17e eeuw en de 18e eeuw. Lees meer over de geschiedenis van Zuid-Afrika in onze sectie Typisch Zuid-Afrika. Hier vind je onder andere artikelen over de Hottentot, de Bosjesman, 10 Apartheidswetten en Apartheid in het kort.
