Verzoening en Eenheid in Zuid-Afrika

Wat viert Zuid-Afrika op Verzoeningsdag?

De eerste democratisch gekozen regering van Zuid-Afrika kreeg vele puzzels, opdrachten en dilemma’s voorgeschoteld toen ze in 1994 de macht van de NP( Nasionale Party) overnam. Een belangrijke taak was het promoten van verzoening en eenheid tussen de verschillende bevolkingsgroepen. Een van de vele puzzeltjes binnen deze opdracht was wat te doen met ‘The Day of The Vow’, een nationale feestdag die voor Afrikaners een overwinning symboliseerde, maar de Zulu’s aan een tragisch verlies herinnerde.

Om de Afrikaners hun belangrijke traditie niet te ontnemen en tegelijkertijd anderen daarmee niet voor het hoofd te stoten, besloot de ANC niet alleen de naam van de feestdag om te dopen tot ‘ Day of Reconciliation’, maar ook  een belangrijke gebeurtenis voor de zwarte Zuid-Afrikanen aan de feestdag te verbinden. Zo geschiedde: Vanaf 1995 verwees 16 december niet alleen naar de door de Afrikaners gewonnen Battle of Blood River, maar ook naar de oprichting van Umkhonto we Sizwe, de gewapende vleugel van de ANC, die een belangrijke rol heeft gespeeld in de ondergang van het apartheidsregime. Verzoeningsdag symboliseert op deze manier tegelijkertijd het verdeelde verleden van Zuid-Afrika en haar nieuwe doelen en prestaties als Regenboognatie.

De achtergrond van Verzoeningsdag - The Battle of Blood River op 16 december 1838
Niet iedereen was gelukkig met de Britse beslissing om in 1835 de slavernij af te schaffen. Ongeveer 15.000 Afrikaners voelden zich zo ongemakkelijk in de door de Britten gedomineerde Kaap dat ze besloten naar het noorden te trekken. Deze exodus kwam bekend te staan als de Grote Trek, de boeren als Voortrekkers. De Voortrekkers namen zich voor zich op onbewoond Zuid-Afrikaans land te vestigen en hier onafhankelijke republieken te stichten. Het gebied dat ze hiervoor in gedachten hadden bleek echter al bewoond te zijn door de Zulu’s. Eenmaal geconfronteerd met de Zulu’s, trachtte de leider van de Voortrekkers,Piet Retief met Zulu-koning Dingane te onderhandelen over hun nieuwe positie als buren. (Dingane was overigens Shaka Zulu’s broer,moordenaar en opvolger). Over het verloop van deze onderhandelingen en wat ze in gang hebben gezet lopen de meningen uiteen. Waar velen het over eens lijken is dat Dingane als voorwaarde stelde dat de Voortrekkers als gebaar Zulu-vee terug zou stelen van de chef van de Tlokla’s, genaamd Sikonyela. Pas dan zouden de Voortrekkers zich in Natal mogen vestigen. Na deze opdracht succesvol ten uitvoer gebracht te hebben, zou Dingane de Voortrekkers in een hinderlaag verpletterd hebben. Ongeveer 100 Voortrekkers, inclusief Piet Retief lieten hierbij het leven.

Bronnen suggereren dat het voor Dingane een kwestie van ‘onafhankelijkheid of slavernij’ was. Hij zag geen heil in het vooruitzicht om de zwaar bewapende Voortrekkers als buren te moeten tolereren. Andere bronnen claimen dat het een impulsieve ‘last-minute’ beslissing van Dingane was.

Of het om een strategisch gepland bloedbad of spontane opwelling van agressie ging zullen we nooit zeker weten. Wat we wel weten is dat de verontwaardigde Voortrekkers het er niet bij lieten zitten. Kleine en grotere gevechten volgden met slachtoffers aan beide kanten. De strijd werd op 16 december bij de Ncome  rivier besloten. Gesterkt door een dikke laag ochtendmist mobiliseerden de Voortrekkers onder leiding van Andries Pretorius hun leger, laadden ze hun geweren en prepareerden ze 2 kanonnen. Met slechts  470 Voortrekkers versloegen ze het 10.000 koppige Zulu-leger dat onder het commando stond van Dingane’s generaals Dambuza en Ndlela Nzobo en kaSompisi. Ruim 3000 Zulu’s stierven, terwijl er maar 3 Voortrekkers licht gewond raakten. The Battle of Blood River heeft zijn naam te danken aan het Zulu-bloed dat de rivier rood kleurde. Na de Battle of Blood River is het Zulu koninkrijk nooit meer in kracht hersteld.

The Day of The Vow
Voor de Voortrekkers op 16 december ter strijde trokken legden ze een gelofte (vow) af naar hun God. Als deze de godvrezende Voortrekkers met een overwinning zou zegenen, zouden ze een kerk bouwen en deze dag tot in den eeuwigheid blijven gedenken. Na de ontzagwekkende overwinning werd 16 december als Dingane’s Day en als Day of The Vow trouw herdacht. Vele Afrikaners vierden deze dag, tot diep in de 20e eeuw met speciale kerkdiensten en bezoekjes aan het Voortrekkersmonument. In 1952, toen de Afrikaners inmiddels 4 jaar aan de macht waren in Zuid-Afrika, werd Dingane’s Day officieel tot Day of the Vow omgedoopt.

Oprichting Umkhonto we Sizwe (MK) 16 december 1961
Op 16 december 1961 richtten de ANC en de SACP (Communistiche partij)  Umkhonto we Sizwe op. Umkhonto we Size betekent Speer van de Natie en werd afgekort als MK. Een van de belangrijke leiders van de MK was Nelson Mandela. Umkhonto we Sizwe werd als militaire vleugel van het ANC in het leven geroepen nadat passief verzet tegen het apartheidsregime vruchteloos bleek te zijn. Het Sharpeville bloedbad in 1960 bevestigde voor vele ANC’ers dat geweld de enige weg naar rechtvaardigheid was. In Umkhonto we Sizwe’s vroege jaren richtte ze zich voornamelijk op sabotage, om daarna door middel van terreur het land onbestuurbaar te maken. Met stadsguerillas, bomaanslagen en gewapende aanvallen probeerden ze bij de regering onderhandelingen met het ANC af te dwingen. En met succes.

De bijdrage van Umkhonto we Sizwe aan het nieuwe democratische Zuid-Afrika is het herinneren en vieren waard. Doe dit dan ook samen met Zuid-Afrika op Verzoeningsdag op16 december.

Door Marion Hengeveld

Lees meer over de geschiedenis van Zuid-Afrika op KaapstadMagazine.nl. Hier vind je onder andere een korte geschiedenis van apartheid in Zuid-Afrika, het verhaal van Lastpak Mandela, de betekenis van de Hottentot-hallucinatie en het verhaal van de goedlachse Desmond Tutu.

Wil jij onze nieuwste artikelen over Kaapstad en Zuid-Afrika maandelijks in je inbox terugvinden, samen met alle andere nieuwtjes uit de Moederstad? Meld je dan aan voor onze gratis nieuwsbrief, word Facebook-fan en volg ons op Twitter.