Verkiezingen in Zuid-Afrika

Het hoe en wat over de politiek en politieke partijen in Zuid-Afrika, het ANC en President Zuma

Afgelopen 7 mei 2014 vonden in Zuid-Afrika verkiezingen plaats. Waar Nederlanders eens per vier jaar een keuze moeten maken rondom wie het land bestiert, gaan Zuid-Afrikanen eens per vijf jaar naar de stembus om te bepalen wie het land bestuurt. Alle Zuid-Afrikanen ouder dan 18 jaar die legaal in het land verblijven en zich tijdig als stemgerechtigden hebben geregistreerd, hebben stemrecht. Dit is in het verleden wel eens anders geweest: ten tijde van de Apartheid mocht alleen de blanke bevolking van het land stemmen. Sinds Nelson Mandela in 1994 president van Zuid-Afrika werd, is dit exclusieve stemrecht meteen afgeschaft.

De uitslag van de verkiezingen bepaalt welke partij het land de komende vijf jaar vanuit de Tweede Kamer – die in Zuid-Afrika the National Assembly heet – regeert. Waar de Nederlandse Tweede Kamer slechts 150 zetels kent, zijn dat er in the National Assembly maar liefst 400, die op basis van proportionele representatie verdeeld worden. 200 leden worden gekozen volgens de lijsten van de nationale partijen; de andere 200 zetels worden ingenomen door partijleden uit de negen provincies van Zuid-Afrika. The National Assembly bepaalt officieel na de verkiezing wie de nieuwe president van het land is – logischerwijs is dat de leider van de partij die bij de verkiezingen als grootste partij uit de bus gekomen is.

De Republiek Zuid-Afrika (Republic of South Africa, RSA) is een federale republiek en kent een meerpartijenstelsel. In de praktijk betekent dit dat minimaal drie politieke partijen moeten deelnemen aan de verkiezingen van Zuid-Afrika.  Sinds de afschaffing van Apartheid is de ANC, African National Congress – de partij die Nelson Mandela groot gemaakt heeft, onafgebroken de grootste partij van het land geweest. Tijdens de verkiezingen van 2009 werd Jacob Zuma gekozen tot president van Zuid-Afrika.

Jacob Zuma – ook wel ‘JZ’ of aangeduid als Msholozi (zijn stamnaam) – is als president van Zuid-Afrika allesbehalve onomstreden. Over zijn roerige leven en staat van dienst lees je meer in ons artikel ‘Profiel van Jacob Zuma: President van Zuid-Afrika’.  Daarin lees je ook meer over wat de president van Zuid-Afrika precies doet in de regering.

Hoe gaat het in z’n werk als er in Zuid-Afrika verkiezingen zijn? In principe net zoals in elk ander land: er wordt volop campagne gevoerd (hier en daar chiquer dan op andere plekken) en lijsttrekkers van de verschillende politieke partijen gaan met elkaar in discussie. Waar je in Nederland goed georganiseerde (tv) debatten hebt om alle lijsttrekkers een podium te geven en de kans met elkaar te discussiëren, is het wat dat betreft in Zuid-Afrika minder ‘geolied’ en komt het vaak neer op eenzijdige speeches van de verschillende lijsttrekkers. En eerlijk is eerlijk: het gaat er bij die toespraken qua woordgebruik en persoonlijke aanvallen op medestrijders bij vlagen behoorlijk ferm aan toe.

Uitkomst Zuid-Afrikaanse verkiezingen in 2014
Voorafgaand aan de verkiezingen was het duidelijk dat het net als voorgaande jaren vooral tussen het African National Congress (ANC) van Jacob Zuma en de Democratic Alliance (DA) van Helen Zille zou gaan, maar ook hield men de nieuwe Economic Freedom Fighters (EFF) van Julius Malema goed in de gaten. Het waren de vijfde verkiezingen die sinds 1994 in het democratische Zuid-Afrika gehouden werden, en tevens de eerste verkiezingen sinds het overlijden van Nelson Mandela op 6 december 2013.

Wil je meer informatie over de verschillende politieke partijen van Zuid-Afrika, wie de lijsttrekkers zijn en waar deze verschillende partijen voor staan – bekijk dan ons artikel ‘Politieke partijen van Zuid-Afrika’. Alleen de vier grootste politieke partijen van Zuid-Afrika (op basis van de uitkomst van de verkiezingen) zijn in dit overzicht meegenomen. In totaal brachten tijdens de verkiezingen van 2014 bijna 18,5 miljoen Zuid-Afrikanen hun stem uit: neerkomend op ongeveer 73,5 procent van alle stemgerechtigden.

Politieke partij	Uitkomst verkiezingen 2014	Uitkomst verkiezingen 2009
ANC	62,1%	65,9%
DA	22,2%	16,7%
EFF	6,4%	-
Inkatha Freedom Party	2,4%	4,5%

Politieke partij	Aantal zetels in 2014	Aantal zetels in 2009
ANC	249	264
DA	89	71
EFF	25	-
Inkatha Freedom Party	10	18

In acht van de negen provincies van Zuid-Afrika was het ANC de grootste partij. Enige uitzondering is de Westkaap, de provincie waarin Kaapstad ligt en waar de DA met bijna 60 procent van de stemmen de grootste partij is. Dat is overigens geen nieuw gegeven, maar een positie die de oppositiepartij al tijdens de vorige verkiezingen in 2009 veroverde.  Ten opzichte van de verkiezingen van 2009 groeide de aanhang van de DA in de Westkaap nog eens met 8 procent. In Gauteng, het zakelijke hart van Zuid-Afrika en de provincie waarin Johannesburg en Pretoria liggen, veroverde de EFF meer dan 10 procent van de stemmen.

Tevens opmerkelijk was het recordaantal partijen dat aan deze landelijke verkiezingen meedeed: maar liefst 29 verschillende partijen. Van deze 29 partijen haalden 13 politieke partijen genoeg stemmen om een of meerdere zetels in the National Assembly te veroveren.

Ins & outs over de grootste politieke partijen van Zuid-Afrika en hun lijsttrekkers lees je in de ‘Politieke partijen in Zuid-Afrika’.

Wil je meer weten over de (huidige) president van Zuid-Afrika, vorige presidenten en wat de rol van de president is? Lees dan vooral het artikel ‘Profiel van de president van Zuid-Afrika’.

Houd KaapstadMagazine.nl altijd goed in de gaten voor het laatste nieuws uit Kaapstad en Zuid-Afrika. We zijn te volgen op Facebook, Twitter en via onze gratis maandelijkse nieuwsbrief.