“Iedereen is alleen maar positief hier”

Nederlandse studenten doen onderzoek naar duurzaam toerisme in Zuid-Afrika

Ongeveer een half jaar voor vertrek naar Zuid-Afrika begonnen ze met het voorwerk voor deze studiereis naar Zuid-Afrika. Tien enthousiaste studenten Toerismemanagement van de InHolland Hogeschool die zich klaarmaakten voor een studiereis in het kader van hun minor ‘Community Based Tourism’. De minor is bedoeld om inzicht te krijgen in de negatieve en de positieve effecten van toerisme op lokale bevolkingsgroepen, en bestudeert hoe zij baat kunnen hebben bij de ontwikkeling van toerisme in een bepaald gebied, legt Stella Sohn (24) ons aan het begin van de presentatie uit. Bijzonder actueel: duurzaam toerisme is niet alleen in Zuid-Afrika, maar feitelijk overal een bijzonder hot item. De reis kwam tot stand in samenwerking met Abang Africa, een touroperator met een speciale focus op duurzaam en verantwoord toerisme in Zuidelijk Afrika.

Inzet van de reis: onderzoek doen naar de uitdagingen en mogelijke obstakels van community projects in Zuid-Afrika. Einddoel: het aanleveren van concrete suggesties voor oplossingen om eventuele problemen aan te pakken. En dan hopen dat er daadwerkelijk wat mee gedaan wordt. “Dat is voorheen helaas niet altijd het geval geweest,” merkt docente Miranda van Dam op. Het is de derde keer dat ze met een groep studenten naar Zuid-Afrika afreist.

‘Er is nog veel ruimte voor verbetering’ – zou een passende formulering zijn om de algehele conclusie van de groep studenten samen te vatten. Zowel voor het eerste project – de Mehloding Community en het Masakala Guesthouse in de zuidelijke Drakensbergen (op de grens met de Oostkaap) – als het tweede project waar onderzoek gedaan werd, de Buccaneers Backpackers in Chintsa aan de Wild Coast.

Het Masakala Guesthouse en de Mehloding Adventure Trail zijn onderdeel van de Mehloding gemeenschap, die chalets en het guesthouse verhuren aan toeristen die op zoek zijn naar het ‘ongerepte’ en ‘exotische’ deel van Zuid-Afrika, zo omschrijft Denise Hermans (21), vierdejaars studente HTRO (Hoger Toeristisch en Recreatief Onderwijs) in Diemen de belangrijkste drijfveer van toeristen die dit gebied bezoeken. Dat biedt mogelijkheden in een plek waar naar schatting 60 procent van de bevolking werkloos is, zou je zeggen.

Fair Trade in Tourism-accreditatie
Door middel van interviews met verschillende betrokkenen wordt een beeld geschetst van de manier waarop zowel het door de regering gesubsidieerde guesthouse als de gemeenschap baat heeft bij het toerisme, en specifiek hoe het de plaatselijke werkloosheid kan aanpakken. Ook wilden de studenten weten in hoeverre de FTTSA-accreditatie (Fair Trade in Tourism South Africa) die het guesthouse in 2005 kreeg, zaken veranderd heeft. Waarbij een staaltje ‘sociaal-wenselijkheid’ de studenten tijdens de interviews enigszins in de weg zat. “Eigenlijk vertelde iedereen alleen maar positieve dingen over hoe het eraan toe ging,” zegt Whitley Bouterse (22).

Doorvragen helpt. Zo vertelde een vrouw van een plaatselijke NGO hen wel over de problemen in het management van het guesthouse en een gebrek aan communicatie. “Praktische training aan het huidige management en mensen die in de toekomst die rol zouden kunnen vervullen zou een goede oplossing zijn,” vindt de eveneens 22-jarige Britt Dekker, die aan InHolland in Haarlem studeert. Ook zien zij en medestudente Marjolein Roos (25) oplossingen in de wijze waarop afval gerecycled kan worden en hoe de groententuin beter benut kan worden. “Uiteraard is voor dat alles geld nodig, maar daarvoor zouden de opbrengsten van het guesthouse aangewend moeten worden,” vult Whitley hen aan.

Enthousiast over toerisme
Het goede nieuws is dat de plaatselijke bevolking wel degelijk blij is met het opkomende toerisme in hun gebied, ook al is niet iedereen even betrokken en heeft niet iedereen er evenveel voordeel van. ‘Toerisme stuwt de ontwikkeling in ons gebied en brengt geld op’, hoorde het projectgroepje van de meeste respondenten. Een praktisch adviesrapport waarin training voor managers en medewerkers, het hoe en wat rondom recycling, aanbevelingen voor de bouw van een beschutting voor auto’s en beter omgaan met water de boventoon voeren is in de maak. Zodra het rapport af is, sturen de studenten het naar het guesthouse en de gemeenschap zelf, evenals naar de FTTSA en naar enkele andere betrokken partijen.

Eenzelfde onderzoek werd uitgevoerd bij een tweede community project, Buccaneers Backpackers in Chintsa in het zuidoosten van Zuid-Afrika. Ooit begonnen tijdens Apartheid als een familieresort, is de accommodatie in 1994 omgebouwd tot backpackers. Gelegen aan de populaire Wild Coast is het gebied in trek onder reizigers, waarvan backpackers een groot onderdeel uitmaken. ‘Volontourism’ is een belangrijke focus van Buccaneers. De projectgroep bestaande uit Lorraine Koorndijk, Judith van Delft. Tisja van Bekhoven en Mandy Grondman richtten zich tijdens hun onderzoek vooral op de mogelijkheden hoe marketing en social media hierin een rol kunnen spelen. “We keken naar hoe voluntourism zich de afgelopen jaren ontwikkeld heeft, naar de risico’s, voordelen en de negatieve aspecten ervan,” licht Lorraine toe. “Deze informatie kan van pas komen de markt anno nu beter in kaart te brengen en in te schatten hoe de effecten van deze vorm van toerisme beperkt of juist optimaal benut kunnen worden.” Ook hier geldt dat het belangrijk is te bekijken hoe locals meer betrokken kunnen worden bij het toerisme.

Hulp van de regering
Conclusie: “Chintsa en dit deel van Zuid-Afrika staan internationaal te weinig op de kaart, zijn te weinig bekend. Aan die (on)bekendheid moeten ze iets doen, bijvoorbeeld in de vorm van het uitnodigen van internationale toerismestudenten,” denkt Mandy. “Daar zou het Zuid-Afrikaanse Ministerie van Toerisme ze bij moeten helpen.” Judith: “De meeste mensen kennen Buccaneers alleen via word-of-mouth, en maar weinig uit de media, via tour operators of andere kanalen.” Kortom: een belangrijk speerpunt is de marketingstrategie, daar liggen kansen. “Buccaneers en voluntourism zouden veel voordeel kunnen hebben van beter gebruik van social media,” aldus Mandy, “en dan met name gericht op landen waar duurzaam toerisme en verantwoord reizen de trend is, zoals in Nederland en Duitsland.” Met hun onderzoeksrapport en adviezen voor een beter marketingbeleid hopen ze indirect bij te kunnen dragen aan een grotere toeristenstroom richting Chintsa en dat de lokale bevolking daar ook op de lange termijn profijt van heeft, concludeert Tisja.

Na thuiskomst worden de interviews verder bekeken, de data geanalyseerd en een en ander verwerkt in een onderzoeksrapport. Alle betrokken partijen krijgen een kopie van dat document, op hoop van zegen. Vooral de regering en hun inzet blijft lastig, evenals om überhaupt met een afgevaardigde van de regering te spreken. Het is een feit: de regering blijft een van de grootste uitdagingen om daadwerkelijk zaken te veranderen in dit land. 

Echt of nep?
Wat tot zover de hoogtepunten van de reis in Zuid-Afrika waren? De home-stays in de Valley of Thousand Hills maakten veel indruk op de dames. Vooral de gastvrijheid van gezinnen ‘die zelf de nodige ellende hebben’ vonden de studenten erg bijzonder. Ook deed de groep op vier verschillende plaatsen in het land een township tour. “Dat was heel anders dan ik van te voren dacht,” aldus Judith. “Je hebt vooraf toch een beetje dat ongemakkelijke idee van ‘aapjes kijken’, maar dat viel eigenlijk enorm mee. We werden heel vriendelijk en enthousiast begroet.” “Het voelde veel oprechter aan,” vond ook Mandy, hoewel het volgens Denise en Kimberly op momenten ook wel wat ‘geforceerd’ aandeed. Terugkomend op de beleefdheid en vriendelijkheid van Zuid-Afrikanen – “is dat echt of gespeeld?” Dat blijft de hamvraag. Volgens Kimberly wordt Zuid-Afrikaanse kinderen geleerd vriendelijk te zijn tegen toeristen. Haar vraag: “In hoeverre hebben we het echte Afrika gezien, als de mensen niet altijd even echt waren?”

De laatste dagen zijn bedoeld om bij te komen van drie intensieve weken en te genieten van een paar welverdiende dagen vakantie in Kaapstad. Wat de dames gaan doen? Naar Robbeneiland, de Tafelberg op, duiken met haaien, skydiven, winkelen en naar het strand. Vaarwel studiereis, de vakantie is begonnen!

KaapstadMagazine.nl is altijd op zoek naar bijzondere verhalen vanuit en over Kaapstad en Zuid-Afrika. Volg ons op Facebook en Twitter om te zorgen dat je ons in de gaten houdt, evenals via onze gratis maandelijkse nieuwsbrief. Mooie plaatjes pinnen we regelmatig op Pinterest.