‘Met mijn blanke huid zeggen dat ik uit Zuid-Afrika kwam? No way.’

Een interview met documentairemaakster Saskia Vredeveld

Als jong, blank meisje groeide de Nederlandse Saskia Vredeveld op in een Zuid-Afrika waar Apartheid nog in volle gang was. Op haar zeventiende verliet ze het land om er vervolgens jaren later weer terug te keren. Inmiddels heeft Saskia vele documentaires op haar naam staan die aspecten van Zuid-Afrika laten zien die vaak niet aan het licht worden gebracht. “Ik kan het land niet veranderen, maar ik wil mensen wel bewust maken van wat er gebeurt.”

“Vreselijk,” antwoordt Saskia ferm wanneer je aan haar vraagt hoe het voor haar was om naar Nederland te verhuizen. Met twee Nederlandse ouders was die stap in de jaren ’70 niet ondenkbaar, maar Saskia wilde het liefst gelijk weer terug naar Zuid-Afrika. Zeventien jaar was ze toen ze in Nederland aankwam en de daarop volgende dertien jaar verzweeg ze haar herkomst. “Om met een blanke huid in die tijd te zeggen dat je uit Zuid-Afrika kwam was heel erg fout. Als de kinderen in mijn klas naar mijn accent vroegen, zei ik dat ik uit Canada of Australië kwam,” vertelt Saskia.

Arme blanken
Toch wende ze aan het leven in Nederland, maar haar liefde voor Zuid-Afrika is nooit gesleten. Elk jaar komt Saskia wel een paar keer terug naar het land waar ze opgroeide. Ze maakt hier documentaires over uiteenlopende onderwerpen voor onder andere de VPRO en Ikon die later worden vertoond op het IDFA en het Nederlands Filmfestival. Over kinderen in townships, arme blanken en rijke zwarten bijvoorbeeld. ,,Aan de arme zwarte mensen zijn we gewend, maar dat er zoveel arme blanken in Zuid-Afrika zijn wordt vaak vergeten. Waarschijnlijk ook omdat blanke mensen zich heel erg schamen voor hun armoede en je hen weinig ziet in het straatbeeld. Maar er zijn wijken in Johannesburg die echt dramatisch zijn,” vertelt Saskia. “Ik ken deze mensen nog uit mijn jeugd. Toen werden ze nog beschermd door de overheid en werkten ze vaak voor de spoorwegen. Toen Apartheid werd afgeschaft zijn al die mensen hun banen verloren. Wat ook logisch is natuurlijk. Armoede in dit land kent geen kleur, want wat je in die wijken ziet is echt verschrikkelijk. Ze wonen in tenten en hutjes. De huizen die er staan, zijn nog slechter gebouwd dan mijn schuur.”

Haar documentaire ‘White Poverty’ (te bekijken op npo gemist) laat beelden zien van de erbarmelijke toestanden waarin deze arme blanken leven. Hoe Saskia daarmee om gaat? “Je moet overeind blijven en je kan niet al het leed mee naar huis nemen,” zegt zij. “Ik probeer mijn innerlijke balans te vinden door ’s avonds na een dag filmen in een fijne B&B te logeren. Of naar een winkelcentrum te gaan waar ik met net zoveel verwondering naar het winkelende volk kijk als naar de armen. Ik film soms dagen in mijn eentje en als ik dit soort dingen niet doe, trek ik het niet.”

Swan Lake Slums
Saskia belicht meerdere verhalen in Zuid-Afrika, want ook zwarte kinderen in townships komen aan bod. Zo vertelt Leaving Mandela Park het verhaal van vijf kinderen die door middel van muziek en dans de townships achter zich willen laten. Nu, vijf jaar later is Saskia bezig met Swan Lake Slums waarin zij laat zien hoe het de kinderen sindsdien is vergaan. “Ik ben al bezig met het filmen, maar zoek nog financiering. Ik betaal alles nu zelf, maar dat is niet te doen. Als je in townships loopt, denken sommige mensen misschien wel: Blanke, wat doe je hier? Maar veel mensen vinden het ook heel fijn en ze voelen zich vereerd. Eindelijk iemand die naar hun verhaal wil komen luisteren.”

En dat is ook wat Saskia met haar documentaires wil bereiken. Als je haar vraagt of ze hiermee denkt het land een beetje te verbeteren laat ze een lach horen. “Dat idealisme heb ik niet. Het zou arrogant zijn als ik zou denken dat ik iets kon veranderen. Maar mensen hebben vaak een eenzijdig beeld van Zuid-Afrika en dat wil ik wel veranderen. Ik wil mensen een andere kijk geven op het land.”

Op de website www.peacefieldfilms.com zijn alle documentaires van de hand van Saskia Vredeveld terug te vinden.

Door Salwa van der Gaag

Hier lees je hoe je zelf een bezoek aan een township in Kaapstad kunt brengen om tijdens je vakantie in Zuid-Afrika ook een andere kant van het land te zien. 

En krijg een beter beeld van Apartheid in Zuid-Afrika door deze overview door de jaren heen te lezen. 

Voor meer informatie over Zuid-Afrika en Kaapstad schrijf je je in voor onze nieuwsbrief en volg je ons op Twitter en Facebook. Mooie foto’s van Kaapstad posten we regelmatig op Instagram en Pinterest.