Geschiedenis van de Afrikaanse taal

KaapstadMagazine.nl duikt in de geschiedenis van het Afrikaans

Elke Nederlander die in Kaapstad op vakantie is, maakt vanaf het moment van aankomst kennis met de Afrikaanse taal. Afrikaanse woorden zie je overal en lijken verdomd veel op het Nederlands. Kijk naar straatnamen bijvoorbeeld. Straatnamen als Buitenkant Street, Waterkant, Wandel Straat en Keerom Street zijn drukbezocht. “Grappig he, die Afrikaanse taal,” hoor je de Nederlandse toeristen verzuchten.

Dat het Afrikaans daarnaast ook de taal van de onderdrukkers was, is lang niet bij alle enthousiaste Nederlanders bekend. Maar tegelijkertijd is deze Zuid-Afrikaanse taal van de kleurlingen (coloureds) die er in de loop der jaren hun eigen draai aan hebben gegeven en het Afrikaans van hen soort dialect van de oorspronkelijke Afrikaanse taal is. Daarbij is de taal er ook eentje van verzet: verschillende Afrikaner anti-apartheidsstrijders zongen of dichtten in het Afrikaans.

De Afrikaanse taal is de dochtertaal van het Nederlands en wordt vandaag de dag gesproken in Zuid-Afrika en buurland Namibië. Ongeveer 95 procent van de woordenschat is van Nederlandse origine, dus het is niet heel gek dat we zoveel Afrikaanse woorden en uitdrukkingen herkennen. Het Afrikaans werd in de beginjaren overigens niet Afrikaans, maar ‘Kaap-Hollands’ genoemd.

In het moderne Zuid-Afrika spreekt men officieel over ‘Die Afrikaanse taal’. Het Afrikaans telt ongeveer tien miljoen moedersprekers en het is de op twee na grootste taal van Zuid-Afrika (na Zulu en Xhosa). De taal is naast het Nederlands sterk verwant aan Engels, Duits, Nedersaksisch, Fries, Limburgs, Schots en Jiddisch.  

Afrikaans, de taal die we aan de ene kant zo goed begrijpen, is niet te doorgronden zonder de geschiedenis van de taal te kennen. Daarom duikt KaapstadMagazine.nl de geschiedenis van Zuid-Afrika in en gaat op zoek naar de roots van de Afrikaanse taal.

Geschiedenis van het Afrikaans
De ontwikkeling van het Afrikaans liep parallel met de geschiedenis van het land. Naast de Nederlandse VOC’ers vestigden zich ook Belgische, en naar alle waarschijnlijkheid ook Poolse kolonisten, zich na de stichting van Kaapstad in 1652  in de regio. Al deze nieuwe bewoners brachten Nieuw-Nederlandse dialecten mee. Hieruit vormde een nieuwe taal, namelijk ‘gecreoliseerd Hollands’ (creool = een mengeling van verschillende talen). Deze taal werd gesproken door de Khoikhoi - beter bekend als Hottentotten - de inheemse bewoners van Kaapstad. Daarbij werd het gecreoliseerde Hollands ook gesproken door Franse en Duitse kolonisten. 

In diezelfde jaren arriveerden ook de Maleis- en Portugeestalige slaven, die elk hun eigen dialect spraken. Elk van deze groepen en hun dialecten speelden een rol in de totstandkoming van de gesproken taal. Kortom, het Nederlands van de zeventiende eeuw werd geëxporteerd naar een totaal nieuw gebied waar het zich dan door al deze invloeden verder zou ontwikkelen tot de taal die men vandaag de dag in Zuid-Afrika kent als de Afrikaanse taal.

Erkenning van de Afrikaanse taal
In 1925 werd het Afrikaans erkend als een van de officiële talen van Zuid-Afrika. Om dit niet te vergeten is er in 1975 het Afrikaanse Taalmonument in Paarl onthuld. Dit monument is één van de twee taalmonumenten die aan de taal gewijd zijn; het andere monument, het Nederlandse Taalmonument is te vinden in Burgersdorp in de Oostkaap.

Met zijn aparte vormen is het taalmonument in Paarl een indrukwekkend bouwwerk die de invloeden van andere talen, culturen en politieke ontwikkelingen van Zuid-Afrika symboliseert. Het Afrikaanse Taalmonument ligt op ongeveer drie kwartier rijden van Kaapstad en is zeker een bezoekje waard. Het is gebouwd op een heuvel en biedt een prachtig uitzicht over de Westkaap, de bakermat van het Afrikaans. Leuk detail: zodra je voorbij Paarl bent, betreed je officieel het ‘boerewors gordyn’, zoals de locals het noemen. Dit betekent dat de gesproken taal die je vanaf dat moment om je heen hoort, overwegend Afrikaans zal zijn.

Werp bij het indrukwekkende monument vooral een blik op de grote inscriptie bij de ingang waar de volgende citaat te lezen is van de dichter N.P. van Wyk Louw:

“Afrikaans is die taal wat vir Wes-Europa en Afrika verbind... Dit vorm 'n brug tussen die groot helder Weste en die magiese Afrika... En wat daar groots aan hulle vereniging kan ontspruit – dit is miskien wat vir Afrikaans voorlê om te ontdek. Maar wat ons nooit moet vergeet nie, is dat hierdie verandering van land en landskap as't ware aan die nuwe wordende taal geslyp, geknee, gebrei het... En so het Afrikaans in staat geword om hierdie nuwe land uit te sê... Ons taak lê in die gebruik wat ons maak en sal maak van hierdie glansende werktuig...”

Oftewel:

“Afrikaans is de taal die West-Europa en Afrika verbindt... Het vormt een brug tussen het grote, heldere Westen en magisch Afrika... En welke grote dingen aan deze vereniging ontspruiten - dat is misschien wat te ontdekken valt voor het Afrikaans. Maar wat wij nooit moeten vergeten, is dat deze verandering van land en landschap als het ware de nieuwe taal geslepen, gekneed en gebreid heeft... En zo is Afrikaans in staat gebleken om uit dit onontgonnen land te spreken... Onze taak ligt in het gebruik dat wij van dit glanzende werktuig maken, en zullen maken...”

Controversiële taal in Zuid-Afrika
Kortom, het Afrikaans is een bijzondere taal met een rijke geschiedenis die nog altijd moet vechten voor zijn plaats, aldus van Wyk Louw en de zijnen. Toch is het Afrikaans door de geschiedenis van Zuid-Afrika, en met name de mensen die het Afrikaans spreken, niet geheel vrij van controverse. Het stigma dat het Afrikaans, gesproken door de blanke bewoners van Zuid-Afrika, ooit de taal van het Apartheidsregime was en geen ruimte liet voor andere bevolkingsgroepen en talen, zal waarschijnlijk voor altijd aan hen kleven.

Tip: koop als je in Kaapstad bent een uitgave van de Afrikaanstalige krant ‘Die Burger’. Je zal merken dat het lezen van de Afrikaanse woorden en zinnen je veel makkelijker afgaat dan het spreken.

Wil je meer weten over de Afrikaanse taal of zelfs je woordenschat vergroten, lees dan onze verzameling van leukste en grappigste Afrikaanse woorden. 

Heb je na het lezen van deze artikelen en bezoek van het Afrikaanse Taalmonument helemaal de smaak te pakken en wil je Afrikaans leren? Daarvoor zijn er verschillende taalcursussen te volgen om het Afrikaans te leren. Neem dan een kijkje op de website van talendomein, via zelfstudie bij het ROC of de LOI.

Taalmonument bezoeken?
Wil je het Taalmonument bezoeken? Dit kan van maandag tot en met zondag van 08.00 tot 20.00 (december t/m maart) en van 08.00 tot 17.00 (april t/m september). Het kost R15 voor volwassenen, R10 voor studenten en R5 voor kinderen. Voor meer info zie www.taalmonument.co.za. Het Taalmonument ligt aan de rand van Paarl, op 200 meter van de afslag van de N1.


Door Tessa van de Giesen

Houd KaapstadMagazine.nl in de gaten voor de leukste en meest interessante nieuwtjes vanuit Kaapstad via Facebook, Twitter en door je in te schrijven voor onze gratis maandelijkse nieuwsbrief.