Van Kaapstad naar fietsstad

‘Op de fiets voel ik me veilig' 

Is fietsen in Kaapstad een goed idee? De Zuid-Afrikaanse urban designer Kirsten Wilkins vindt van wel. Ondanks de bergen, het verkeer en het gebrek aan fietspaden is zij van plan Kaapstad om te toveren tot ware fietsstad. “Op mijn fiets voel ik me veiliger en vrijer dan ooit. Ik hoop dat Capetonians en toeristen er net zo over gaan denken.”

Wat bij ons in Nederland zo vanzelfsprekend is, blijkt hier in Kaapstad lastiger te zijn. Wij als groot fietsfanaten (lees: Nederlanders) wilden dan ook graag meer van Kirstens plannen weten. Om te beginnen met de vraag waar volgens haar de grootste uitdaging ligt. Het is het startschot waar de enthousiaste, ietwat chaotische Kirsten op heeft gewacht. “Uitdagingen genoeg,” glimlacht ze. “Waar begin ik?rdquo; 

Ze steekt van wal. “Op sommige kruispunten zijn wel verkeerslichten, maar geen knoppen voor fietsers,” legt Kirsten uit. "Dat betekent dat stoplichten alleen op groen springen als er niet alleen fietsers, maar ook auto’s staan te wachten. De sensoren van de verkeerslichten werken namelijk niet voor fietsers." Maar praktische zaken zijn niet de enige problemen die in de weg staan van Kirstens plannen om iedereen in Kaapstad de fiets op te krijgen. Ook de cultuur en geschiedenis van Zuid-Afrika zijn van grote invloed op het verkeer volgens Kirsten. 

I love speed 
Kirsten had nog nooit op een fiets gezeten totdat ze in december 2013 in aanraking kwam met een fietsproject. Ze moest een oplossing bedenken om de doorgang door een park voor fietsers makkelijker te maken. Ze vond dat ze dit niet kon doen zonder eerst zelf wat fietservaring op te doen. Dat ze een 'fietsgroentje' is zou je niet zeggen als je ziet met hoeveel enthousiasme ze nu over de tweewieler praat. Sindsdien is ze dan ook niet meer van haar fiets af te slaan. “Ik had niet verwacht dat ik het zo geweldig zou vinden. Ik hou van de snelheid en als ik fiets, voel ik me vrij. Ik voel me bovendien op de fiets veel veiliger en durf door wijken te fietsen waar ik liever niet doorheen loop,” vertelt ze. Haar ogen lichten op wanneer ze meerdere keren benadrukt: I love speed.

Het bleef voor Kirsten niet bij de aankoop van een fiets. Ze werd er ook behoorlijk idealistisch van. Haar missie? Heel Kaapstad op de fiets krijgen. Hoe? “Ja, dat is een ander verhaal,” lacht ze. “Ik kan niet ontkennen dat er veel moet gebeuren om van Kaapstad een fietsstad te maken. Het verkeer is vaak gevaarlijk en er zijn weinig fietspaden. Maar het belangrijkste is dat mensen leren fietsen. Dat is de eerste stap,” vertelt Kirsten vol enthousiasme. “Vooral voor vrouwen is het een goed idee om te gaan fietsen. Je bent veel minder kwetsbaar. De snelheid en dynamiek in het verkeer verandert als meer mensen op de fiets zouden stappen.” 

Lentegeur
Criminaliteit is een reden waarom Kirsten vindt dat meer mensen moeten gaan fietsen, maar het is ook een belangrijke factor die de fietscultuur juist tegenhoudt. Met name in de townships kleeft een keerzijde aan het proberen de fietscultuur van de grond te krijgen. Zo was in de wijk Lentegeur niet iedereen even blij met Kirstens plannen. Een vrouw verbood Kirsten expliciet om haar zoon een fiets te geven. “Als mijn zoon een fiets heeft, wordt hij vermoord,” zei de vrouw ferm tegen Kirsten. Want ja, een fiets staat natuurlijk ook gelijk aan geld. “Ik realiseer me dat er culturele verschillen zijn die ik niet zomaar even op kan lossen. In Lentegeur hebben we nu wel een omheind stuk grond rondom een ziekenhuis waar gefietst kan worden. Daar leren we kinderen fietsen en zo kunnen ze in beweging blijven. Dat is al een begin.” 

Obstakels houden Kirsten niet tegen. Met veel enthousiasme en passie legt ze uit wat ze allemaal van plan is. Dit gaat gepaard met veel handgebaren en op een papiertje tekent zij mee met haar verhalen. Kirsten organiseert campagnes en workshops om mensen kennis te laten maken met the bike. Een les hoe je moet fietsen bijvoorbeeld of hoe je een band moet plakken. De kruispunten waar we het eerder over hadden noemt zij missing links en daar probeert zij knoppen voor fietsers te krijgen. “Het is iets kleins, maar dat gaat al zoveel verschil maken. De wegen zijn vaak best prima, het zijn alleen oversteekpunten op de routes die vervelend zijn,” zegt Kirsten.

‘Oversteken’ krijgt in deze context ook nog een andere betekenis. Veel Capetonians komen niet in bepaalde wijken van de stad. Zo blijven de rijkere mensen in hun wijk en dat geldt hetzelfde voor de arme bevolking. Door fietstochten te organiseren wil Kirsten de verschillende mensen en wijken met elkaar verbinden. “We organiseren fietstours door de Wijnlanden en door de stad. Door in een grote groep van wijk naar wijk te fietsen wordt Kaapstad meer één geheel," legt zij uit.  

Fietsen 2.0: bikebus
Een ander leuk project is de ‘Bikebus’. “Net als met een bus zijn er verschillende haltes. Alleen in plaats van in te stappen, fiets je mee. Zo wordt de groep steeds groter en kunnen mensen in grote getale naar hun werk fietsen. Men vindt het fijner om met elkaar te fietsen dan alleen en ook in het verkeer is dat veiliger. Autobestuurders moeten nog wennen aan fietsers en als er een grote groep voorbij komt, is die niet te missen.”

Volgens Kirsten is het verkeer niet het grootste probleem, maar moet vooral de mentaliteit van mensen veranderen. Een auto wordt bijvoorbeeld gezien als een teken van welzijn en rijkdom, meent zij. Door de geschiedenis van Zuid-Afrika wil men graag laten zien dat ze het goed hebben en een auto kunnen betalen. Een fiets ziet er maar ‘armoedig’ uit. “Ik sprak een Zuid-Afrikaanse vrouw die het onvrouwelijk vond om op een fiets te zitten. Dat snap ik zelf totaal niet, maar dan merk je weer dat je met cultuurverschillen te maken hebt,” vertelt Kirsten. “Het maakt mij niet uit hoe ik eruit zie,” vult zij lachend aan. “Ik vind het veel te leuk om zo snel mogelijk van een berg af te fietsen.”

Dromen
Cultuurverschillen maken Kirsten niet minder gemotiveerd. Fanatiek ratelt ze door: “Het is een uitdaging om mensen de fiets op te krijgen én het is een langzaam proces. Maar hoe meer mensen we erover vertellen en leren fietsen, hoe beter. Als ouders nu beginnen met fietsen, zullen zij dit ook meegeven aan hun kinderen." Waar ze van droomt? “Dat over een paar jaar iedereen hier op de fiets zit,” zegt ze met een grote glimlach. “En dat is eigenlijk overal beter voor: het milieu, de gezondheid van de bevolking en minder files.” En zo lastig hoeft dat volgens Kirsten helemaal niet te zijn. “Fietsen in Kaapstad is hetzelfde als een nieuwe taal leren: spreek het met iemand die het al kan en oefen het totdat je het beheerst.”

Als een wervelwind verdwijnt ze weer, met als laatste opmerking: “Ik fiets binnenkort een tocht van 730 kilometer door de bergen. Als je mee wil?rdquo; Nou Kirsten, ik ben misschien wel Nederlands, maar ik fiets meestal gewoon naar de supermarkt. En terug. Daar houdt het meestal wel bij op. En oja, we hebben ook geen bergen. 

Door Salwa van der Gaag

Wil je tijdens je vakantie in Kaapstad zelf ervaren hoe het is om op een fiets de bergen af te zoeven? Hier lees je waar je fietsen huurt in Kaapstad. 

Wil je altijd op de hoogte zijn van het laatste nieuws uit Kaapstad? Volg ons dan op Facebook, Twitter en meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief. En voor de mooiste foto’s uit Kaapstad volg je ons op Instagram en Pinterest.