Afrikaners zijn de weg kwijt - of toch niet?

Correspondent Fred de Vries over 20 jaar Zuid-Afrika 

 

Een bijzonder gesprek, dat hadden wij met de Nederlandse journalist en schrijver Fred de Vries. Bij toeval liepen wij hem in Kaapstad tegen het lijf toen hij hier was om zijn nieuwe boek Rigtingbedonnerd te presenteren. Een boek waarin hij door Zuid-Afrika reist om met talloze uiteenlopende Afrikaners te praten over zaken die hen raken. Centraal in het bijzondere boek over Zuid-Afrika staat de visie van Afrikaners anno nu: “Voelen zij zich nog thuis in Zuid-Afrika na alles wat er zich heeft afgespeeld en zo ja - waar is hun thuis dan?”

Een Nederlander die volledig duikt in de intense geschiedenis van Zuid-Afrika - dat ligt niet zo voor de hand. Of toch wel? Fred de Vries heeft een bijzondere band met het land, en eigenlijk met het hele continent.

Deze liefde voor het continent begon ooit in Kenia, waar hij in 1983 als freelancer aan de slag ging voor de Keniaanse krant The Nation, destijds de grootste krant van Kenia. In de jaren daarna woont Fred in Uganda, Zuid-Afrika en Eritrea. In Eritrea - waar Fred bij voorhand al ‘geen goed gevoel’ bij had - loopt alles mis. Zijn huwelijk loopt stuk en met hem zelf gaat het ook niet goed. Toch besluit hij op dat moment om niet terug te gaan naar Nederland. Nee, hij gaat terug naar Zuid-Afrika; een land waar hij wel ‘een heel goed gevoel’ bij had. 

Sindsdien, nu alweer negen jaar geleden, woont Fred in Zuid-Afrika. Hij werkte voor de grote weekendkrant De Weekender - waarvoor hij verschillende uiteenlopende bekende Zuid-Afrikanen interviewde - is correspondent van Elsevier en De Groene Amsterdammer en hij schrijft boeken. Onder andere over zijn andere passie: muziek. Zo schreef hij eerder Club Risiko, een boek over de muziek ‘scene’ uit de jaren 80, en samen met college Toine Heijmeans schreef hij een boek over hiphop: Respect! Rappen in Fort Europa. 

Vandaag praten wij met hem over zijn nieuwste boek Rigtingbedonnerd . Het boek kwam in augustus 2012 in Zuid-Afrika uit en wordt in Nederland gepubliceerd met de titel ‘Afrikaners: een volk op drift’. 

Rigtingbedonnerd
Het idee voor dit boek kwam heel wat jaren geleden. Fred: “Aanvankelijk wilde ik een boek schrijven over de post-Apartheid generatie. Hoe kijken zij aan tegen de periode van Apartheid? Dat idee breidde zich al snel uit. Ik wilde meerdere generaties spreken. Ik wilde ook zien hoe de identiteit van de Afrikaners is ontstaan. Wat zijn bijvoorbeeld de effecten van de boerenoorlog op hen geweest? En misschien wel het allerbelangrijkst: waar gaat het nu heen? Wat zijn de mogelijkheden voor de Afrikaners?” De toekomst voor de Afrikaners beschijft Fred in zijn laatste hoofdstuk. “Een toekomst die er zeker is - maar hoe moet deze ingevuld worden? Of misschien nog wel belangrijker... waar speelt deze toekomst zich af?” 

“Ik ben een beetje de weg kwijt”
Antwoord op al deze vragen vind je terug in Rigtingbedonnerd - een boek met een bijzondere titel. “Rigtingbedonnerd is een Afrikaans woord dat ik altijd onthouden heb. Heel wat jaren geleden liep ik met een Afrikaanse vriend op een festival en allebei wisten we niet goed waar we heen moesten. “Ek is een beetjie rigtingbedonnerd,” zei hij. Hij was de weg kwijt - wist niet welke richting we op moesten. Toen ik halverwege was met het schrijven van het boek moest ik ineens terugdenken aan dat moment. Toen wist ik: die titel past bij het boek. De Afrikaners in het algemeen zijn sinds de Apartheid een beetje rigtingbedonnerd. Want waar in hun eigen land ligt hun thuis?  

Voor Fred is zijn thuis momenteel Johannesburg. Na een tijd lang in Vrede (een klein dorpje twee uur ten oosten van Johannesburg) te hebben gewoond, heeft hij er uiteindelijk voor gekozen om zich in ‘de grote stad’ te vestigen. En voor hem voelt Johannesburg ook veel meer als Zuid-Afrika, dan Kaapstad. Maar, benadrukt hij, “de de kwaliteit van het leven in Kaapstad is veel beter.” Daarom heeft Fred kortgeleden een huis gekocht in Simonstown. “Ik wil minder gaan werken en genieten van het leven. Als je in Johannesburg zit denk je na je werk - en nu? Kaapstad en omgeving heeft wat dat betreft meer te bieden. De bergen en de zee. Het is hier prachtig.” 

Toch is Fred ook realistisch in zijn kijk op het land. “Zuid-Afrika is natuurlijk geen paradijs. Denk aan de criminaliteit - zowel in Kaapstad als in Johannesburg. De muren worden steeds hoger.” Ondanks dat voelt Fred zich toch heel erg fijn en thuis in Zuid-Afrika. “Het is hier nooit saai, hoewel dat heeft natuurlijk ook zijn negatieve kanten heeft. Je moet altijd op je hoede zijn en dat brengt onrust met zich mee. Als ik in Nederland ben valt dat volledig van me af.” 

Totaal verknocht
Afrikaners en Nederlanders - Fred kent ze beiden goed. Zelf is hij een geboren en getogen Rotterdammer. Na al die jaren weet hij inmiddels goed wat de Nederlanders van Afrikaners zouden kunnen leren. “Het doorzettingsvermogen. Beginnen aan iets en niet opgeven, maar doorgaan. Afrikaners zijn geen watjes.”

Ook de liefde voor het land is bij Afrikaners heel erg groot - totaal verknocht zijn ze aan hun land. “Ze kunnen lyrisch worden over de bergen, de rivieren en de planten. Dat vind ik wel wat hebben. Ze hebben echt het gevoel dat ze hier horen en zijn begaan met hun land.” 

Wat daarentegen voor de Afrikaners erg lastig is, is dat zij schoorvoetend en onwillig heeft moeten accepteren dat zij toch werkelijk een kleine minderheid zijn in dit land en dat de zwarte bevolking steeds meer de baas is. Fred merkt op: “de tegenstellingen gaan steeds meer tussen klassen dan tussen rassen.” Een enorme draai in de Zuid-Afrikaanse samenleving.  

In het boek staat de identiteit van de Afrikaner centraal. En dan ben ik ook benieuwd naar de identiteit van de Zuid-Afrikaan; bestaat die eigenlijk wel?  “Aanvankelijk hoopten mensen dat ze allemaal Zuid-Afrikaan zouden worden. Maar steeds vaker grijpen mensen terug op hun eigen identiteit: Engels, Afrikaans, Xhosa, Zulu en ga zo maar door.” 

In de Moederstad...
Natuurlijk kunnen we het niet laten om Fred ten einde van het interview nog even te vragen naar zijn hotspots in Kaapstad. En toevalligerwijs noemt hij er ééntje die wij ook hoog hebben zitten: Café Paradiso op Kloof Street. “Het is voor mij een beetje nostalgie. Ik kwam er voor het eerst toen ik pas terug was uit Eritrea en vond het een heerlijke plek. Het is er mooi en rustig en je kunt er van een prachtige zonsondergang genieten. Ook al is het inmiddels al vaak van eigenaar veranderd - ik blijf er naar toe gaan.” 

En terug naar ons koude kikkerlandje? Geen denken aan. Ondanks het feit dat hij Rotterdam toch wel mist. “Ik ken die stad gewoon heel goed. Ik voel me er meer thuis. Je begrijpt het accent, de uitdrukkingen en je weet waar je wel en niet moet zijn. Het zit gewoon in je genen. Maar... Zuid-Afrika neemt een hele goede tweede plek in.”

Door Ellen Kemerink 
Foto’s door Books Live

Fred zegt het en wij wisten het al - Cafe Paradiso op Kloof Street is een echte aanrader. Geopend door Madame Zingara - onder wiens vleugels ook andere populaire restaurants en lunchrooms in Kaapstad geopend zijn. Onder andere The Sidewalk Cafe in Vredehoek, restaurant de Bombay Bicycle club in Tamboerskloof en Cafe Mozart bij Greenmarket Square.

Meer bijzondere boeken over Zuid-Afrika vind je in onze sectie boeken over Zuid-Afrika van KaapstadMagazine.nl. Lees hier bijvoorbeeld meer over het boek ‘Ik zag een aap’ van Dylan van Eijkeren. Een absolute aanrader voor eenieder die ooit een keer een reis door Zuid-Afrika gemaakt heeft. 

Zorg dat je KaapstadMagazine.nl volgt via Facebook en Twitter, en schrijf je in voor onze gratis maandelijkse nieuwsbrief!