De geschiedenis van Zuid-Afrika

De aankomst van Jan van Riebeeck en de VOC, de slavernij, de opkomst en neergang van Apartheid en natuurlijk hét icoon van Zuid-Afrika: Nelson Mandela.

Jan van Riebeeck, de VOC, slavernij, Apartheid en natuurlijk de eerste gekozen democratische president van Zuid-Afrika: Nelson Mandela. Allemaal mensen en gebeurtenissen die bepalend zijn geweest voor de geschiedenis van Zuid Afrika.

Hieronder vertellen we je in vogelvlucht hoe de geschiedenis van Zuid-Afrika zich voltrok en hoe Nederlanders hier een rol in speelden.

1487: De allereerste Europeaan – de Portugees Bartolomeus Dias, zet voet aan het Kaapse land. Hij bereikt het zuidelijkste punt van Afrika en betitelt het punt de 'stormkaap' (verwijzend naar de hevige stormen onderweg). Een Portugese koning verandert de naam in Kaap de Goede Hoop.  

1652: De Kaap de Goede Hoop wordt gebruikt als verversingspost voor reizigers onderweg naar Indië. Hierdoor kunnen ze onderweg vers water, vlees, wijn, groente en fruit inslaan en bijkomen van de lange reis tot dusver. Dit alles gebeurt onder leiding van voorman Jan van Riebeeck van de VOC (Verenigde Oost-Indische Compagnie). In tegenstelling tot de opdracht vanuit Nederland, begint de VOC handel te drijven met de oorspronkelijke bewoners van het gebied; de Khoikhoi.

Jan van Riebeeck komt aan in Kaapstad

1670: De post aan de Kaap de Goede Hoop breidt zich uit. Het begin van de Kaapkolonie. Na een drietal oorlogen met de Khoikhoi en de San, worden zij uiteindelijk door de VOC verdreven. Vervolgens worden uit Indonesië, Madagascar en India mensen naar Zuid-Afrika gebracht om in de kolonie te werken. Het is het begin van de slavernij in Zuid-Afrika.

1795: De VOC is bankroet. Groot-Brittannië maakt gebruik van deze situatie en komt naar Zuid-Afrika. Na enkele veldslagen nemen de Britten de kolonie over van de VOC, om deze acht jaar later weer te verliezen aan de Nederlanders.

1806: Na de slag van Blaauwberg annexeren de Britten Zuid-Afrika.

1833: De Britten schaffen de slavernij af. Hier zijn vele (voornamelijk Nederlandse) boeren niet blij mee en er ontstaan problemen over vergoeding. De boeren trekken het binnenland in om republieken te richten en krijgen de bijnaam de 'Voortrekkers'.

1836-1838: De Grote Trek (de verhuizing van de Voortrekkers) vindt plaats. De Voortrekkers worden in de provincie Natal verjaagd door de Zoeloes, maar winnen uiteindelijk de strijd in de veldslag bij Bloedrivier in 1838.

Vele duizenden Boeren trekken het binnenland van Zuid-Afrika in om hun eigen republiek te stichten - zo ver mogelijk weg van de Britten. 

1854: De eerste Boerenrepubliek 'Oranje Vrije Staat' wordt uitgeroepen. Twee jaar later volgt in het noordoosten van het land de Zuid-Afrikaanse Boerenrepubliek Transvaal.

1867: In Kimberley wordt de eerste diamant gevonden. Dit wekt de interesse van de Britten om de boerenrepublieken in het noordoosten verder te annexeren. Transvaal wordt een jaar later geannexeerd.

1880-1881: De Eerste Boerenoorlog (First Anglo-Boer War). De boeren dragen tijdens deze oorlog camouflagekleding, in tegenstelling tot de Britten in hun rode uniformen. De Britten waren hierdoor een makkelijk doelwit. Voor de boeren was dit een eenvoudige overwinning.

1886: De ontdekking van goudaders in de Boerenrepubliek zorgt voor veel bezoekers op zoek naar rijkdom. Uiteraard is dit een nieuw motief voor de Britten om het land te veroveren.

1887: Britse zakenman Cecil Rhodes en de Beers nemen samen de macht over het gebied rond Kimberley. De Beers S.A. is een diamantbedrijf met een monopolie in de diamantenwereld. Rhodes is de zakenman naar wie Rhodesia (het huidige Zimbabwe) vernoemd is. 

1899-1902: De Tweede Boerenoorlog (Second Anglo-Boer War). De Britten zijn vele malen sterker dan de Boeren. Deze tweede Anglo-Boer War is een stuk bloediger dan de eerste, omdat het gedreven wordt door de goudkoorts. De Britten introduceren concentratiekampen in Zuid-Afrika.

De Tweede Boerenoorlog is aanzienlijk bloediger dan de eerste. 

1902: Op 31 mei tekenen de Boeren als officiële verliezers van de oorlog in Pretoria een vredesverdrag met de Britten. 

1910: Zuid-Afrika wordt een Britse kolonie. Drie officiële hoofdsteden worden aangewezen, waaronder Pretoria voor de regering, Kaapstad voor het parlement en Bloemfontein voor de rechtgevende macht.

1912: Het ANC (African National Congress) wordt opgericht. Deze partij heeft als doel meer rechten te bekomen voor de zwarte bevolking van Zuid-Afrika.

Het ANC wordt in 1912 opgericht en zet zich in voor (gelijke) rechten voor zwarte Zuid-Afrikanen

1948: Apartheid wordt ingevoerd in Zuid-Afrika. Onder de blanke Nationale Party (NP) wordt Apartheid deel van de wetten en privélevens van Zuid-Afrikanen. Er worden speciale scholen voor zwarte leerlingen opgericht, zwarte Zuid-Afrikanen verliezen hun stemrecht en ze moeten speciale pasjes bij zich dragen wanneer ze blanke gebieden betreden.

1960: De president van het ANC, Albert Luthuli krijgt de Nobelprijs voor de Vrede. Vooral zijn afkeer van geweld als vorm van verzet, lag aan die eer ten grondslag. Om de prijs in Oslo in ontvangst te kunnen nemen, moest de Apartheidsregering zijn reisverbod (tijdelijk) opheffen.

1960: In de township Sharpeville, vlakbij Johannesburg, opent de politie vuur op zwarte demonstranten. De demonstratie was bedoeld om openlijk afkeer uit te spreken tegen de identificatieplicht voor zwarte Zuid-Afrikanen (de pasjeswet). Door de politiekogels komen 69 demonstranten om het leven.

Apartheid: een gitzwarte bladzijde uit de geschiedenis van Zuid-Afrika

1961-1976: De republiek van Zuid-Afrika wordt uitgeroepen. Charles Swart is de eerste president van de republiek. Tijdens de jaren zestig is Hendrik Verwoerd de nieuwe premier. Onder zijn leiding wordt het Apartheidsregime steeds extremer.

1962: Nelson Mandela wordt veroordeeld tot levenslang. Tijdens de Rivonia Trials wordt advocaat en politiek activist Mandela voor zijn verzet tegen Apartheid bestraft met een levenslange verbanning en gevangenisschap op Robbeneiland.

1960 – 1989: Ook zonder Mandela blijft het ANC actief in de strijd tegen Apartheid. Met name de gewapende tak van de beweging (opgericht door onder andere Mandela) –  Umkhonto weSizwe (MK) – voert deze decennia talloze (gewapende) acties tegen het regime uit, waaronder sabotage en aanvallen op militaire doeleinden en soldaten van het regime. 


1976: De Soweto Uprising. Tijdens een studentendemonstratie op 16 juni in Soweto – waarbij zo’n 20.000 studenten protesteren tegen de invoering van Afrikaans als gesproken taal op school – wordt door de politie geschoten op de protestanten. Instanties melden een dodental van 176, de politie heeft het over 23 slachtoffers, maar naar alle waarschijnlijkheid ligt het getal eerder in de buurt van 700 doden. Het leidt overal in de wereld tot afkeer en vormt het startschot van de internationale boycot tegen Zuid-Afrika. Vandaag de dag is 16 juni nog altijd een public holiday (Youth Day) waarin de Soweto Uprising herdacht wordt.

Het beeld van de dode Hector Pietersen die tijdens de Soweto Uprising sneuvelt, vervult de hele wereld met afschuw

1978: P.W. Botha wordt de nieuwe premier van de Zuid-Afrika. De voorzitter van de Nationale Party (dezelfde partij die Apartheid in Zuid-Afrika introduceerde) heeft als bijnaam 'Groot Krokodil', te danken aan zijn onbuigzaamheid.

1989: Frederik Willem de Klerk wordt de nieuwe leider van de National Party (NP). Onder deze nieuwe leider beginnen de gesprekken over de vrijlating van Mandela en, zij het voorzichtig, over het einde van Apartheid.

1990: Nelson Mandela wordt na 27 jaar gevangenschap vrijgelaten. De internationale lobby voor de vrijlating van Nelson Mandela is ongekend groot. En met succes: op 11 februari loopt Mandela als een vrij man uit de Verstergevangenis in Paarl.

11 februari 1990 is een historische dag voor de wereld: Nelson Mandela loopt de gevangenis uit als vrij man

1993: De nieuwe nationale grondwet van Zuid-Afrika wordt aangenomen.

1993: Nelson Mandela ontvangt de Nobelprijs voor de Vrede. Maar hij niet alleen - hij ontvangt de prijs samen met Frederik Willem de Klerk voor hun gezamenlijke inspanning om Apartheid zo vredelievend mogelijk te beëindigen en daarmee de fundamenten te leggen voor een nieuw Zuid-Afrika.

1994: Eerste democratische verkiezingen in Zuid-Afrika. Niet verrassend komt het ANC tijdens de eerste democratische verkiezingen op 27 april 1994 als grootste partij uit de bus. De verkiezingen betekenen voor het eerst in de geschiedenis van Zuid-Afrika stemrecht voor iedereen.

1994: Nelson Mandela wordt op 10 mei officieel beëdigd als nieuwe president van Zuid-Afrika.

1995: Desmond Tutu is de voorzitter van de Truth and Reconciliation Commission. Na de val van de Apartheid is het noodzakelijk om af te rekenen met de misdaden uit het verleden. De commissie is in leven geroepen om gerechtigheid te geven door de daders openlijk over hun daden te laten spreken voor een commissie, en deze te moeten vragen om vergiffenis.

1995: Zuid-Afrika wint het WK Rugby. Tijdens de Apartheid mag Zuid-Afrika niet meedoen aan internationale sportevenementen. In 1995 is het de eerste keer na Apartheid dat Zuid-Afrika weer mee mag doen. Niet alleen dat: ze winnen! Nelson Mandela overhandigt vol trots, gekleed in het shirt van het nationale team, de beker aan de Zuid-Afrikaanse aanvoerder Francois Pienaar – een briljante stap naar eenheid en verbroedering in post-Apartheid Zuid-Afrika.

Het memorabele moment waarop Nelson Mandela de hand van aanvoerder Francois Pienaar schudt

1999: Thabo Mbeki wordt president. Op 16 juni volgt Thabo Mbeki Nelson Mandela op. Zijn vader Govan Mbeki was een prominente leider van het ANC en van de Zuid-Afrikaanse Communistische Partij. Hij is een neoliberaal en wordt beschouwd als intellectueel in Zuid-Afrika.

2009: Jacob Zuma wordt de nieuwe president van Zuid-Afrika. President Jacob Zuma is geen onomstreden figuur in de Zuid-Afrikaanse politiek. Hij is meerdere keren aangeklaagd wegens corruptie en heeft meerdere schandalen rond het uitgeven van belastinggelden voor prive-doeleinden achter zijn naam staan. Zuma is (openlijk) polygamist: hij heeft zes vrouwen en een verloofde.  

2010: Het WK voetbal vindt voor het eerst plaats op het Afrikaanse continent. Een bijzonder moment: na een jarenlange lobby mag Zuid-Afrika als eerste Afrikaanse land gastland zijn voor het grootste sportevenement ter wereld: het wereldkampioenschap. Jarenlang plannen, bouwen en organiseren gaan aan het evenement vooraf. En met resultaat: Zuid-Afrika is host van één van de meest geslaagde wereldkampioenschappen voetbal ooit. Waar Nederland overigens heel knap de finale bereikt (maar uiteindelijk verliest van Spanje).

2013: Nelson Mandela overlijdt. Ook al lag het in de lijn der verwachting, de dood van Nelson Mandela op 5 december komt alsnog als een schok. Met zijn dood is de wereld één van de grootste leiders, staatshelden en iconen verloren. Zijn begrafenis wordt door honderden staatslieden bezocht en over de hele wereld live op tv bekeken. 


Voor meer informatie over de geschiedenis van Zuid-Afrika lees je het artikel Apartheid in Zuid-Afrika. Ook voor meer informatie over de verschillende politieke partijen van Zuid-Afrika?

Volg KaapstadMagazine.nl voor het laatste en meest actuele nieuws uit Kaapstad en Zuid-Afrika via Facebook, Twitter en door je in te schrijven voor onze gratis maandelijkse nieuwsbrief.