Help, ik ben blank geworden!

Journalist Bram Vermeulen plaatst Zuid-Afrika in perspectief

Je gaat op reis naar Zuid-Afrika. Je hoofd zit nog vol stereotypen en clichés als je landt op Afrikaanse bodem. Hoe langer je in Zuid-Afrika rondloopt, hoe minder je snapt van de onderlinge verhoudingen tussen zwart en blank. Bram Vermeulen helpt je een handje in zijn boek over Zuid-Afrika: Help, ik ben blank geworden.

In Help, ik ben blank geworden legt Bram Vermeulen de strijd tussen zwart en blank in Zuid-Afrika haarscherp vast. Als een 18-jarige blanke jongen uit Swartruggens – Johann Nel – vier zwarte mensen uit nabijgelegen township Skierlik neerschiet, duikt Vermeulen op het verhaal. Terwijl de media het dorp na korte tijd verlaten, blijft de Nederlandse journalist in Zuid-Afrika rondhangen.

Hier begint zijn zoektocht. Hij probeert antwoord te vinden op de vraag ‘Welke plaats nemen blanken in de 21ste eeuw in Zuid-Afrika eigenlijk in?rsquo; Tijdens de zoektocht raakt Vermeulen bevriend met Johanns ouders, de zwarte bevolking van Skierlik township en criminologe Irma Labuschagne. Ook spreekt hij met Jacob Zuma in diens geboortedorp Inkandla in KwaZulu Natal. Vermeulen krijgt werkelijk iedereen te spreken.

Journalist van het jaar

In 2009 werd Vermeulen daarom - terecht - verkozen tot journalist van jaar 2008. Hij is een journalist in hart en nieren. Niet alleen omdat hij de juiste vragen stelt en geen enkele uitdaging uit de weg gaat, maar ook omdat hij zijn grenzen kent en dat openlijk aan de lezer toevoegt.

Hij test de grenzen van de journalistiek en durft toe te geven als iets simpelweg niet lukt. De ondertitel is niet voor niets ‘Bekentenissen van een Afrika-correspondent’.

Vermeulen presteert het in Help, ik ben blank geworden alle clichés over Zuid-Afrika bij de staart te pakken, ze flink door elkaar te schudden en uiteindelijk een nieuwe werkelijkheid aan de lezer voor te leggen.

Vermeulen weet met bewonderenswaardige precisie de vinger op de zere plek te leggen. Het onmogelijke dilemma waarin Zuid-Afrika zich bevindt, legt de Nederlandse journalist op leesbare wijze bloot.

Strijd om objectiviteit

En daarbij kiest Vermeulen geen kant, omdat dat in deze strijd simpelweg onmogelijk is. Zijn objectiviteit kost hem veel moeite, dat wel.

“Als de zitting met een kwartier wordt verdaagd, twijfel ik bij wie ik ga staan in de wachtruimte. Mijn keuzes verraden mijn sympathieën, mijn versie van de waarheid. (…) Ik hoor bij niemand, niet bij de blanken en niet bij de zwarten. Dit is niet mijn drama. Ik doe alleen verslag. Toch?rdquo;

Tijdens zijn zeven jaar correspondentschap in Zuid-Afrika loopt hij echter tegen een probleem aan: hij kiest zelf geen kant, maar Zuid-Afrikanen kiezen voor hem. Huidskleur is hier nog steeds een identiteit.

Hoe hard Vermeulen ook vecht tegen het typische hokjesdenken, de geschiedenis staat geschreven en de correspondent merkt al snel dat hij als individu weinig kan betekenen. Zijn onmacht daarover lees je tussen de zinnen door. 

Zwart of blank? Goed of fout?

Vermeulen vraagt de lezer indirect na te denken over de verschillende partijen betrokken bij de ‘strijd’ in Zuid-Afrika. Wat en wie is goed? Zijn dat de extreemrechtse blanken die eigenlijk nog in het Apartheid-tijdperk leven of de zwarte bevolking die het liefst een Mugabe-beleid ingevoerd zou zien worden in Zuid-Afrika: onteigen de blanke boeren van grond.

Maar wacht. De zwarte bevolking is de officiële autochtone bevolking van Zuid-Afrika. En de blanken dan? Je kunt toch ook niet het land afpakken dat ze zelf gekocht hebben? Help, ik ben blank geworden zet de context van de rassenproblematiek uitvoerig voor je uiteen en geeft er een actuele draai aan. Verwacht niet dat alle antwoorden kant en klaar worden gepresenteerd: Vermeulen zet je aan tot nadenken.

Aanrader

Ga je reizen in Zuid-Afrika, ben je er op vakantie, woon je in Zuid-Afrika, werk je in Zuid-Afrika of loop je stage in een van de Zuid-Afrikaanse steden? Dan is Help, ik ben blank geworden een echte aanrader. Vermeulen zet alles voor je op een rijtje.  

Door Elske van der Velden

---

Er zijn duizenden boeken geschreven over en in Zuid-Afrika. Natuurlijk kun je die niet allemaal lezen, daarom kiest KaapstadMagazine een paar van de leukste must-reads. Check onze sectie Boeken over Zuid-Afrika.

Blijf via Twitter @kaapstadmag op de hoogte van de leukste boeken en andere nieuwtjes en ontwikkelingen uit Kaapstad, en word lid van onze Facebook-pagina.