Het interview met Stef Bos

Kaapstadmagazine vraagt Stef Bos ‘sy hemp van sy lyf’.

Stef Bos is veel in het nieuws geweest het afgelopen jaar. Hij heeft verschillende prijzen gewonnen, tourde rond met de Cape Connection band en is ondertussen ook nog eens vader geworden. Van september tot half december trekt hij volle zalen met zijn theatershow ‘In een ander licht’. 
Al sinds de jaren 90 is Stef Bos geïntrigeerd door Zuid-Afrika; door haar schoonheid, haar complexiteit en haar ritmes. ‘ De wereld in pocketformaat’ noemt hij de Kaap. Hij heeft een huis in Kaapstad, woont hier zo’n 6 maanden per jaar, spreekt meer Afrikaans dan Nederlands en is getrouwd met een Zuid-Afrikaanse kunstenares.Voor zijn CD en theatershow ‘Kloofstraat’ werd hij beloond met een Edison nominatie.

Ons kan daar nie omheen nie: Deze man kent Kaapstad. Maar wat kan hij ons vertellen over Kaapstad, over de Zuid-Afrikaanse geschiedenis en de Afrikaanse taal? Wat adviseert hij toeristen, studenten en stagiares die de stad willen begrijpen? Waar moeten ze heen? Met wie moeten ze praten?

Stef vertel oor Suid-Afrika, oor die Kaap, oor Afrikaans en oor musiek.

Stef oor sy musiek
Ik zie mijn werk als muzikale fotografie. Ik maak foto’s met mijn hoofd, leg vast wat er in me opkomt en maak er liedjes van. Van observaties of ideeën over het innerlijke leven tot observaties over de wereld om me heen. Van Vlaanderen tot Johannesburg tot Timbuktu, Tanzania en Rusland. Waar ik ook heen ga, ik maak foto’s met mijn hoofd. Vanaf mijn 16e schrijf ik al om mijn gedachten mijn systeem uit te krijgen.

Ik kijk liever niet voortdurend naar mezelf, ik ben geen narcist. Ik maak gewoon muzikale foto’s en kennelijk spreken deze meerdere generaties aan. Sommige bezoekers van mijn theatershows vertellen me dat ze mijn oudere muziek pas op latere leeftijd ontdekten. Maar er zitten ook regelmatig studenten in de zaal. Kennelijk herkennen meerdere generaties gevoelens of ervaringen in mijn muziek.

Stef oor hoe dit voel om die eerste buitelandse wenner te wees van die prys vir bydrae tot Afrikaanse taal en musiek
Het was heel speciaal om die prijs te ontvangen. Zuid-Afrika heeft sinds de jaren 90 zo’n grote rol in mijn leven gespeeld. Ik ben inmiddels met een Zuid-Afrikaanse vrouw getrouwd, mijn zoon is half Zuid-Afrikaans, we spreken dan ook Afrikaans thuis. Bovendien vind ik de Afrikaanse taal fenomenaal. Met name hoe dit in de gekleurde[coloured] gemeenschappen wordt gesproken. Dan is het fijn als je er wat voor terugkrijgt, dat je met zo’n prijs weet dat het geapprecieerd wordt.

De Edison nominatie in Nederland voor mijn Afrikaanse CD was haast nog specialer voor me dan die Zuid-Afrikaanse prijs, omdat veel Nederlanders nog moeite hebben om de Afrikaanse taal los van apartheid te zien. Dat mijn Afrikaanse muziek zo gewaardeerd wordt in Nederland betekent dan extra veel voor me. Ik vind Afrikaans een intrigerende taal. Sowieso is het voor mij, als Nederlander in Vlaanderen en Zuid-Afrika erg bijzonder om te zien in hoeveel verschijnigngvormen mijn taal zich openbaart.

Stef oor sy verbinding met Suid Afrika
Mijn verhouding met dat land is begonnen in de jaren 90, toen ik leden van een anti-apartheidsbeweging leerde kennen. Ik leerde ze kennen in België en raakte geïntrigeerd. Johannes Kerkorrel, die een legende is in Zuid- Afrika, en ik raakten bevriend en schreven samen een liedje, Awuwa. We namen het op in Johannesburg en ik ging weer terug naar huis. Deze eerste kennismaking met Zuid Afrika vond natuurlijk plaats in een vreselijk spannende tijd. Het was vooral een hoopvolle tijd.. Het was de wieg van de nieuwe tijd na apartheid.Ik kwam in de steden zoveel schrijvers, kunstenaars en muzikanten tegen; Allemaal interessante weirdo’s. In het begin schreef ik veel over het verleden van Zuid-Afrika. Over het geweld van het verleden, over wat er geweest was en wat er nu zou komen. Ik probeerde ook te verwoorden hoe je liefdevol naar een land kunt zijn zonder nationalistisch te zijn. Als buitenstaander begeef je je dan op een soort kruispunt.

Maar vanaf dat punt was ik verkocht aan Zuid Afrika en de schoonheid van het land. In die begindagen maakte ik met name veel muziek samen met zwarte muzikanten. We deelden een bezieling en leerden van elkaar. De muziek was spiritueel, zonder voor entertainment bedoeld te zijn. We maakten muziek vanuit onze buik, ik heb zoveel van ze geleerd. Dit resulteerde in de cd De Onderstroom. Op deze cd hebben we talen vermengd. Juist doordat we elkaars moedertalen niet spraken merkten we dat het bij muziek niet zoeer gaat om wat je zegt, maar hoe je het zegt.  Van daaruit ben ik later verder gegaan, steeds culturele grenzen overgegaan, met name zwarte culturen. Op dat moment had ik eigenlijk nog helemaal geen oog voor die ene taal die zo dichtbij mijn eigen taal ligt, het Afrikaans. Ik hoorde het om me heen, begreep er veel van, maar deed er niets mee.  Langzaam aan begon ik het te integreren in mijn eigen muziek.

Stef oor die ingewikkelde Suid-Afrikaanse realiteit
Zuid-Afrika is een land met een eigen realiteit. Als je ergens anders vandaan komt heb je veel sneller en duidelijker een beeld van de ongelijkheden en de complexiteit van Zuid Afrika. Het lijkt alsof voor sommige Zuid-Afrikanen, die hier in hun eigen realiteit opgroeien, het simpelweg langs ze heen gaat.

Stef oor Kaapstad
In de Kaap vind ik de wereld in pocketformaat. Er gebeurt iets met je als je in de Kaap komt. Je valt voor iets, terwijl je niet eens precies weet wat.En dan blijf je terugkomen. Het kruipt onder je huid.

As ek aan kaapstad dink sien ek vir my
De berg. Honderd procent. Als ik in België of Nederland ben en aan Kaapstad denk, zie ik de berg voor me. Dat zouden we in Nederland nou ook moeten hebben. Een berg die je er elke dag weer aan herinnert hoe klein je bent en hoe machtig de natuur is. Het houdt je met beide benen op de grond. Het is haast spiritueel

Stef oor reis deur Afrika
Waar ik ook ben, waar ik ook reis, ik ben me bewust van mijn Nederlandse identiteit. Ik bekijk dingen op een Nederlandse manier, weet waar ik vandaan kom en juist daarom kan ik meer van andere culturen leren en mijn eigen identiteit behouden. Door bewust te zijn van je eigen identiteit, is het makkelijker een brug te slaan. Als ik aan het reizen ben voel ik me goed omdat ik me bewust ben van wat ik ben. En dan hoef ik echt geen dreadlocks in mijn haar te zetten.

Stef oor wat Kaapstad het dat Nederland en België het nie
Hier vind ik avontuur en ruimte. Ruimte op alle vlakken: ruimte in denken, ruimte in de natuur, ruimte in mijn muziek.
In de Kaap vind ik de wereld in pocketformaat. het laat de wereld zien zoals het is en dat is helaas ook leed en ongelijkheden Als ik in Kaapstad ‘s ochtends de vuilnis buiten zet en ik zie mensen, waarvan ik weet dat ze uit mijn vuilniszak willen gaan eten zie ik de wereld hoe die is. Recht in je gezicht. En ik wil de wereld zien zoals die is.  Het is raar hoe wij als mensen kunnen‘ wennen’ aan deze ongelijkheden. Je moet bedenken hoe je hier mee omgaat. Al die zwervers die je tegenkomt, waar je oog in oog mee staat. Die je er keer op keer aan herinneren hoe oneerlijk dit land is. je kunt niet elke keer geld gaan uitdelen, maar je moet je ogen open houden en het niet voor lief nemen. Je moet niet stoppen met vragen te stellen. Het zijn mensen, stel ze vragen, ga het gesprek aan. Ik kan me herinneren toen ik een tijd geleden met Congoleze muzikanten samenwerkte en we in Kloofstreet koffiepauze aan het houden waren, dat er een jongen naar ons toe kwam en om geld vroeg. Mijn eerste reactie was “ sorry, nu even niet”. Maar toen we elkaar aankeken dacht ik ”dat kan ook anders”. We nodigden hem uit om erbij te zitten. Het was een hele interessante jongen, hij kwam uit Mitchells Plain. Het was fijn om kennis met elkaar te maken en even een koffie te delen. Maar dit kun je niet altijd doen. Daarvoor is Kaapstad te ongelijk. maar je moet er voor openstaan vind ik.

Stef oor ver weg gaan om dicherbij jouself te staan
Ik heb afstand nodig om cultuur en mijzelf als persoon scherper in beeld te krijgen. Ik ben in Nederland geboren, heb me in België ontwikkeld en ben in Zuid-Afrika geworden wie ik ben. Zuid-Afrika was een ongelooflijk belangrijke toevoeging aan mijn ontwikkeling. Voor Zuid-Afrika kon ik in mijn teksten weliswaar al helemaal mezelf zijn, maar echt ‘vanuit de buik’ zingen heb ik in Zuid-Afrika geleerd.

Stef oor wat Nederlanders van Suid-Afrikaners kan leer
Het ironische voor mij is dat als ik uit Zuid-Afrika terug in Nederland of België kom en alle politieke ontwikkelingen op me in laat werken ik me vanzelf afvraag hoe tolerant Nederland nu echt is. Ik dacht dat Nederland erg tolerant was, maar op dit moment situeren we ons als een volk, namens wie uitspraken gedaan worden die totaal niet bij ons passen. Als ik hier in bij het Waterfront een vrouw met een burqa zie lopen is dat totaal niet boeiend. Dan lijkt er in Kaapstad toch meer openheid en tolerantie te zijn.

Stef oor sy drie grootse Suid Afrikaanse helde
Weet je wat het is? In Nederland kennen we natuurlijk Mandela als vrijheidsstrijder. Er ontstond een notie van :Zwart was goed, wit was slecht. Maar we weten zo weinig van de Afrikaanse cultuur en met name van de blanken die tegen apartheid hebben gevochten. Kerkorrel is hier het voorbeeld van. Ik zou willen dat we het Afrikaans van haar apartheids-verleden konden bevrijden.

Steve Biko, dat was nou iemand die zonder direct explosief te worden wel rechtlijnig kon denken. Hij heeft vreselijk interessante uitspraken gedaan en ik vind ‘I write what I like’ een fantastisch boek. Echt een aanrader ook.

Breyten Breytenbach is ook een van mijn Zuid-Afrikaanse helden. Hij is een gedichtenschrijver, die uit protest tegen apartheid het land verliet in de jaren 60. Hij heeft een scherp oordeel over de realiteit dat gewoon klopt. Hij benadert zaken op een onpartijdige objectieve manier. Een kunstenaar met een ongezouten mening, dat vind ik erg belangrijk.

Mijn persoonlijke held is Johannes Kerkorrel, die in 2002 overleden is. Iedereen die naar Zuid-Afrika gaat zou zijn muziek moeten luisteren.Hij trok in zijn tijd duizenden studenten met zijn anti-apartheidsteksten. Deze man heeft mijn leven bepaald, heeft me geïntroduceerd tot Zuid-Afrika. Ik heb jaren met hem samengewerkt en heb zo verschrikkelijk veel van hem geleerd. Daar zou ik nou graag een artikel op kaapstadmagazine.nl over lezen. Mensen die Zuid-Afrika bezoeken zouden deze man echt moeten kennen.

Koos Kombuis is ook een absolute held. Hij leeft gelukkig nog. Koos is een begrip in Zuid-Afrika. En een goede vriend van me. Met muziek en teksten sprak ook hij zich uit tegen de apartheid.

Stef oor hoe toeriste, stagiaires en studente die ingewikkelde realiteit van Suid-Afrika beter kan verstaan.
Als je Afrika wilt leren kennen moet je op je blote voeten de grond voelen. Als je Afrika in wil moet je er ook echt in. Observaties van Westerlingen blijven vaak een beetje op de vlakte, zeker met grote toeristenbussen en georganiseerde tours. Het lekkerste is dat als je ergens rondloopt en getuige bent van iets waar alleen hij bent.Ik heb absoluut niets tegen toerisme hoor, maar ik zou mensen aanraden de stad Kaapstad op blote voeten te verkennen. Loop de straten door en praat met de mensen. Leer de mensen kennen, maak praatjes, ga niet zitten generaliseren. Sta open, stel vragen en je hebt de tijd van je leven in Kaapstad. En reis.Rij de Westkaap in. Zo leer je een cultuur kennen.

Stef oor die mees besondere plekke in Kaapstad
Ik vind de Tuinen van de Compagnie, (Company Gardens) fantastisch. Vanuit deze tuinen voel je het ritme van de stad. Verder zou ik mensen aanraden niet bij het Waterfront te gaan shoppen, maar even door te rijden naar Salt River. Veel leuker, de mensen zijn hier een stuk vriendelijker en het leven op straat is geweldig.

De Old Biscuit Mill is ook leuk om heen te gaan in het weekend. Mijn vrouw haalt hier vaak materialen voor haar kunst, dus ik kom er regelmatig als ik in Kaapstad ben.

Stef oor goeie boeke oor Suid Afrika
Wat voor boeken ik aan bezoekers aan Zuid-Afrika aan zou raden? Ik zou zeggen, Koos Kombuis met Seks & Drugs & Boeremusiek. Dit boek gaat over de Afrikaanse cultuur. Wat je ook absoluut zou moeten lezen is Henk van Woerden, een kunstenaar die opgegroeid is in Zuid-Afrika en later naar Nederland gekomen is omdat hij zichzelf niet kon zijn binnen apartheid.  Ik heb hem nooit ontmoet, maar hij schrijft zo mooi. Vooral zijn Zuid-Afrikaanse drieluik Moenie kyk nie, Tikoes en Een mond vol glas.

Het boek Resident Alien van Rian Malan zou je ook moeten lezen als je naar Kaapstad gaat. Het is een collectie van artikelen van Malan. Deze man heeft superontluisterende artikelen geschreven, onder andere over de huidige AIDS-politiek, de regering en de verhoudingen in Zuid-Afrika. Het beeld van Nederlanders over Zuid-Afrika gaat vaak over apartheid, zwart versus wit, maar de colourds hebben vaak geen plaats in de geschiedenis, dat is erg jammer.

Stef oor wanneer hy weer in Kaapstad  is en waar hy musiek gaan maak
Ik ga in Kaapstad mijn solo-voorstelling voorbereiden, die ik in Carré zal gaan uitvoeren. Verder speel ik tussendoor een beetje langs de kust. Onder andere bij het Cluver Amfitheater in Grabouw, wat echt een superlocatie is voor een optreden. Het is een openlucht theater  midden in de bossen. Er is ruimte voor 600 man en vindt op 26 februari plaats. Begin feburari treed ik ook op tijdens het literaire festival in Stellenbosch. Ik zal ook in Port Elizabeth, Jeffrey’s Bay en in George optreden.Je mag me gerust tegen die tijd nog eens bellen over wat voor optredens er gepland staan.

Ken jij Stef zijn muziek nog niet? Ben je benieuwd naar zijn Afrikaanse CD’s, zijn CD’s over Zuid-Afrika? Voor meer informatie over Stef zijn CD’s, songteksten en optredens, kijk dan op zijn website www.stefbos.nl.

BEKIJK VIDEO'S VAN STEF BOS EN LUISTER: 'Gelukkig'

MUZIEK UIT ZUID-AFRIKA - KLOOF STRAAT - STEF BOS - VIDEO 'JY VIR MY'

Luister naar Zuid-Afrikaanse muziek in onze juke-box met muziek uit Zuid-Afrika.

Meer van deze leuke interviews met bekende en beroemde Zuid-Afrikanen en Zuid-Afrikaanse muzikanten? Abonneer je op onze nieuwsbrief, word lid van onze Facebook groep & Join ons op Twitter

Door Marion Hengeveld