Het veelbewogen leven van Nelson Mandela

‘Lastpak’ Mandela in een notendop

5 december 2013 is een verdrietige dag voor heel Zuid-Afrika. Het is de dag waarop een wereldleider van ongekend formaat, een icoon waar de hele wereld trots op is en een 95-jarige man die door iedereen gemist zal worden, overleed. May Madiba rest in peace. 

Voordat Nelson Mandela deze internationale status bereikte, heeft hij letterlijk en figuurlijk een 'long walk' afgelegd. Hieronder een poging zijn leven en grootste achievements samen te vatten. 

Als hij sprak, hing de wereld aan zijn lippen. Zijn terugkeer naar de vrije wereld was reden tot wereldwijde euforie. Hij is de vader, moeder en gids van de Zuid Afrikaanse democratie. Beroemd om talloze quotes die doordrenkt zijn van hoe een ideale wereld eruit zou moeten zien. Van hoe een ideaal Zuid-Afrika eruit moet zien. Opgetekend voor, tijdens en na jarenlange gevangenschap. Nelson Mandela, een icoon van wereldformaat. De wereld is een stukje leger zonder hem. 

Om in 95 jaar tijd 27 jaar gevangenschap uit te zitten, een land van de onderdrukking te bevrijden, een Nobelprijs voor de vrede in de wacht te slepen en president van Zuid-Afrika te worden, kun je geen minuut verspillen. En dat heeft hij dan ook niet gedaan.

Om het leven van ‘Madiba’, zoals Mandela liefkozend genoemd wordt - verwijzend naar de Xhosa-stam waar hij toe behoort - in een notendop proberen samen te vatten, is geen gemakkelijke opgave. 

“During my lifetime I have dedicated myself to the struggle of the African people. I have fought against white domination, and I have fought against black domination. I have cherished the ideal of a democratic and free society in which all persons live together in harmony and with equal opportunities. It is an ideal which I hope to live for and to achieve. But if needs be, it is an ideal for which I am prepared to die.” Met deze woorden besloot Nelson Mandela zijn verdediging, voordat hij door het Apartheidsregime tot levenslang werd veroordeeld.

Lastpak Rolihlahla
Op 18 juli 1918 zag Rolihlahla Mandela het levenslicht in een klein dorpje in de hoofdstad van de Transkei, genaamd Mvezo. Zijn vader, familie van het hoofd van de Thembu-stam, overleed 9 jaar later. Rolihlahla, wat in Xhosa ‘lastpak’ betekent, volgde zijn basisonderwijs aan een locale mission school en werd hier omgedoopt tot Nelson, de naam waarmee hij later geschiedenis zou schrijven. De koosnaam Madiba zou hem later als eerbetoon toegekend worden.

Van jongs af aan was Nelson Mandela geïntrigeerd door de verhalen over hoe zijn voorvaders het vaderland verdedigden. Deze verhalen maakten zo’n indruk op de jonge Nelson dat ze hem inspireerden tot zijn eigen strijd voor gerechtigheid. Nelsons ambitie om advocaat te worden en zijn onvermoeibare drive voor gerechtigheid werden verder gestimuleerd door de de vernederingen van Apartheid. “Een duizend onwaardige behandelingen wekte in mij een boosheid, een verlangen op om het systeem te bevechten dat mijn volk knechtte.” (Uit: 'A Long Walk to Freedom').

Eerste zwarte advocatenkantoor
Samen met collega-advocaat Oliver Tambo opende hij in 1952 het eerste zwarte advocatenkantoor van Zuid-Afrika. Naast zijn werkzaamheden als advocaat bekleedde hij binnen de ANC zowel de functie van Nationaal Vice-President als Transvaal president.

Geïnspireerd door Mahatma Ghandi propageerde Mandela geweldloos verzet tegen het Apartheidsregime. Tevergeefs. Toen resultaten uitbleven en er binnen de ANC meer en meer verdeeldheid ontstond, besloot hij een andere weg in te slaan om zijn idealen te bereiken. Hij werd in 1961 leider van de gewapende tak van de ANC - Umkhonto we Sizwe (MK). Zijn arrestatie in 1963 was een direct gevolg daarvan.

Ondanks dat Mandela de daaropvolgende 27 jaren vastzat op Robbeneiland en in andere gevangenissen, groeide zijn reputatie en bekendheid wereldwijd enorm. Vanuit zijn cel werd Mandela het symbool voor de strijd tegen Apartheid. Zuid-Afrikaanse kinderen groeiden op met verhalen over Nelson Mandela, die naarmate de jaren verstreken steeds mysterieuzer werd. Het feit dat er zelden foto’s van hem verschenen, droeg aanzienlijk bij aan de mythe.  

Free Mandela
Ondertussen groeide de weerstand tegen het Apartheidsregime, dat nu met internationale boycots en toenemend verzet van de Black Consciousness Movement (BCM) geconfronteerd werd. De kreet ‘ Free Mandela’ werd nu niet alleen door de lokale bevolking geuit, maar kreeg meer internationaal gewicht en werd steeds dwingender.

Voor de blanke regering zat er uiteindelijk niets anders op dan Mandela op 11 februari 1990 vrij te laten. De vrijlating werd uitbundig gevierd en wereldwijd gevolgd op miljoenen televisieschermen overal ter wereld. Dat Mandela niet stil had gezeten in de gevangenis werd direct duidelijk toen hij verklaarde zich volledig te wijden aan zijn ideaal van een verenigd Zuid-Afrika, waar blank en zwart elkaars gelijken zijn. Zijn eerste toespraak op de The Grand Parade in Kaapstad, vanaf het balkon van het stadshuis, is legendarisch. 

Onderhandelingen met de Klerk
Hij hervatte zijn positie als leider van het ANC en onderhandelde met president F.W de Klerk voor de eerste democratische verkiezingen in Zuid-Afrika. En met succes, want in 1994 werd Nelson Mandela de eerste democratisch verkozen president van Zuid-Afrika, dat vanaf dat moment als de Regenboognatie bekend zou komen te staan.

Velen vreesden voor geweld, wraak en onrust door de nieuwe machtsverhoudingen. Veel blanken verlieten in die jaren ongerust Zuid-Afrika en zochten hun heil in landen als Engeland, Australie en de Verenigde Staten.

Mandela nam gewaagde stappen en risico’s om zijn idealen te bereiken. Hij spoorde elke bevolkingsgroep aan tot vrede en vereniging, ondanks de complicaties van het verleden dat dit land getekend had. Als toonbeeld van vergeving leidde Mandela het nieuwe Zuid-Afrika naar een democratie.

Zijn rol als president werd in 1999 overgenomen door Thabo Mbeki, maar als geestelijk leider, icoon en inspiratie zal niemand hem ooit kunnen vervangen. Ook de opvolger van Mbeki - de huidige president Jacob Zuma - is daar helaas geenszins in geslaagd. Onder zijn leiding is de ANC de laatste jaren jammerlijk genoeg ogenschijnlijk alleen maar verder uit elkaar gevallen. 

“If there are dreams about a beautiful South Africa, there are also roads that lead to their goal. Two of these roads could be named Goodness and Forgiveness.” (Nelson Mandela)

Een overzicht van de mooiste en meest memorabele momenten en speeches uit het leven van Nelson Mandela in Zuid-Afrika zie je in ons eerbetoon: Mandela's mooiste videobeelden.

Wil je meer weten over hoe Nelson Mandela het er als eerste democratisch verkozen president van Zuid-Afrika vanaf bracht? Lees dan het artikel Politiek van het Zuid-Afrika na de Apartheid.

Wil je meer informatie over de apartheidsgeschiedenis van Zuid-Afrika? Lees dan ons artikel over de  geschiedenis van Apartheid, de belangrijkste ontwikkelingen, het verzet en de ondergang van het systeem. Ben je ook benieuwd naar de rol die aartsbisschop Desmond Tutu in Zuid-Afrika tijdens Apartheid gspeelde?

Volg KaapstadMagazine.nl voor het laatste en meest actuele nieuws uit Kaapstad en Zuid-Afrika via Facebook, Twitter en door je in te schrijven voor onze gratis maandelijkse nieuwsbrief.