"Please sir, madam… have you got some change?"

Over bedelaars, daklozen en armoede in Kaapstad, en over hoe je daadwerkelijk kunt helpen.

Armoede en Kaapstad zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, net zoals op veel andere plekken in Zuid-Afrika. Helaas, voegen we daar nadrukkelijk aan toe. De realiteit is dat je tijdens je vakantie waarschijnlijk meer dan eens geconfronteerd zal worden met bedelaars: de hongerige, vragende mannen, vrouwen en kinderen vormen een vast onderdeel van het Zuid-Afrikaanse straatbeeld. De straten zijn hun huis; bedelen is hun werk.

(Last update: augustus 2017)  

Het gebeurt bijna alle toeristen in Kaapstad: je wandelt op een mooie dag in Long Street, hebt net ergens een broodje gegeten of een kop koffie gedronken en ineens staat er een man – of klein jongetje – voor je. Gekleed in versleten kleren, zijn blik moe, hongerig en vragend. “Sir, madam – have you got some change?” Hij zal daar waarschijnlijk meteen bij zeggen ‘dat hij geen bedelaar is’, maar heel veel honger heeft en graag wat geld wil om eten te kopen.'

Wat doe je? Negeer je hem, draai je je om, loop je weg? De meeste mensen zullen hier moeite mee hebben: immers, heb jij net niet lekker gegeten, daarbij niet overmatig op de prijs gelet, en bovendien ben je hier aan het genieten van een heerlijke vakantie. Terwijl hij, die man of dat jongetje voor je, niets te eten en te drinken heeft. Dat voelt niet goed. Dus, net zoals veel andere toeristen doen – je grabbelt in je broekzak en vist er een paar rand voor hem uit.

Een paar meter verderop gebeurt hetzelfde. Bij het stoplicht nogmaals. En alweer grijp je naar je portemonnee, want deze moeder met dat lieve kindje hebben al dagen geen eten meer gehad, vertelt ze. Vijftig meter verderop staat wederom iemand die geen bedelaar is, maar toch heel graag een paar rand zou willen hebben. En kan je het niet helpen dat je je nu langzaam enigszins gaat irriteren aan deze passanten waar je inmiddels al de nodige randen aan uitgedeeld hebt. En eigenlijk is de belangrijkste vraag die langzaam bij je opkruipt: ‘helpt geld geven aan bedelaars eigenlijk wel?’

Waar komen bedelaars vandaan?
Veel van de bedelaars die je in de stad tegenkomt zijn mensen die vanuit de rurale gebieden van Zuid-Afrika naar de stad getrokken zijn, in de hoop er werk en een beter leven te vinden. Ze zijn alleen niet de enige. In steden als Kaapstad, Johannesburg en Durban zijn vele honderdduizenden mensen met exact dezelfde droom voor ogen die hen voorgingen. De droom valt in duigen en de meeste van hen eindigen op straat, waar ze bedelen om zichzelf in leven te houden.



Veel van de straatkinderen die je tegenkomt zijn van huis weggelopen zijn, uit armoede, vanwege mishandeling of bijvoorbeeld omdat ze aids orphan zijn. De redenen waarom mensen bedelen zijn net zo verschillend als de mensen zelf.

Wij hebben geld en eten, zij niet. Als we ze een paar rand geven… dat is toch goed?
Terug naar de hoofdvraag 'helpt geld geven?' Waarop een eenduidig, helder antwoord te formuleren valt: nee, dat helpt niet. De reden om dat niet te doen klinkt simpeler dan hij is: de meeste daklozen en bedelaars verdienen met het bedelen genoeg om verhongering te voorkomen, maar niet genoeg om hun situatie op te lossen. Bovendien spelen alcohol- en drugsverslavingen vaak een grote rol, aangezien dat de enige manier lijkt om voor even aan hun ellende te ontsnappen. Als je een bedelaar geld geeft, houd je die vicieuze cirkel in stand, en houd je hen in feite op de straat.

Natuurlijk is je omdraaien en weglopen ook geen oplossing. We nemen aan dat je, net als wij, ook graag wil helpen aan een beter Zuid-Afrika en een betere wereld. Daarom enkele tips die volgens ons wél of beter kunnen helpen en, hoe klein ook, een bijdrage kunnen leveren aan een betere situatie voor de allerarmsten.

1. Koop eten
Bedelaars zullen regelmatig niet om geld, maar om eten vragen. Mocht je in je tas nog een appel, banaan, broodje kaas of water hebben – bied dat dan aan. Ook een optie: ze vragen waar ze zin in hebben, naar de dichtstbijzijnde supermarkt of 24/7 te lopen en het voor ze te kopen. Uiteraard geen drank of sigaretten, maar melk, fruit, pap of brood is altijd een goed idee.

2. Vraag in restaurants altijd om een doggy bag
In lijn van bovenstaande: als je ergens wat gegeten hebt en je eet niet je hele bord leeg – vraag om een doggy bag. Ook al denk je zelf dat het niet de moeite waard is, dat is het wél! Zodra je het restaurant uitgelopen bent, kom je ongetwijfeld iemand tegen die blij is met jouw leftovers. 


Niemand in het restaurant zal je raar aankijken als je je halflege bord aan de ober geeft en vraagt om een doggy bag!

3. Koop een editie van The Big Issue
Kruispunten in Kaapstad zijn de werkplek van verkopers van de Zuid-Afrikaanse variant van de daklozenkrant: The Big Issue. The Big Issue South Africa is een non-profit organisatie (NGO) die werkgelegenheid creëert voor mensen uit achterstandswijken, en hen training aanbiedt. The Big Issue is oprecht een leuk blad, met bijzondere, informatieve artikelen met een focus op lifestyle en de maatschappij. De meeste verkopers van de krant slagen er dankzij hun baantje in een bescheiden leven voor zichzelf en hun gezin op te bouwen, mede door de verkoopskills die zij tentoonspreiden (ze staan bekend als de meest vrolijke verkopers ter wereld).


Meer informatie op www.bigissue.org.za

4. Koop een entry pass voor de daklozenopvang
De bekendste daklozenopvang van het land – The Haven Night Shelter – heeft verschillende opvangcentra voor daklozen in de Westkaap, waarvan er 15 zich in en om Kaapstad bevinden. Om hier een nacht te kunnen slapen, moeten daklozen een entry pass ter waarde van R12 kopen. Daarvoor krijgen ze een schoon bed, douche, warme maaltijd en worden ze opgenomen in een hulpprogramma, met het doel deze mensen weer in contact te brengen met familie en ze te helpen van de straat af te komen. Een toegangspas kan dus ook een entry pass zijn voor een nieuw begin. Je kunt de pasjes per pakketje van vijf tegelijk kopen, zowel bij de opvang zelf als online. In het centrum van Kaapstad vind je de Haven Night Shelter in Green Point, op 2 Napier Street en in District Six (20 Selkirk Street).
Voor meer informatie of om de entry passes te kopen ga je naar www.haven.org.za.


Bij de Haven Night Shelter krijgen daklozen o.a. een schoon bed, een douche en een warme maaltijd

5. Laat je (oude) kleding achter
Zit je vakantie er bijna op en heb je zoveel souvenirs gekocht dat je koffer met moeite dichtgaat? Dan is het misschien tijd om naar je kleding te kijken, en te bedenken of dat allemaal per se mee terugmoet naar Nederland. Kamermeisjes zijn vaak enorm blij met jouw oude kleren en schoenen. Je kunt ook aan de receptie van het hotel vragen of zij ervoor kunnen zorgen dat jouw oude kleren een mooie, nieuwe bestemming vinden, of het zelfs op straat aan een dakloze geven. Mannen-, vrouwen- of kinderkleding: mensen hebben altijd wel iemand in hun familie of buren die jouw maat heeft.


Kleding achterlaten is altijd een goed idee: eens in de zoveel tijd wordt er een pop-up markt georganiseerd waar daklozen gratis kleding kunnen ophalen. Ook kun je kleding afgeven bij wees- of opvanghuizen, de Salvation Army, etc. (Foto: popupcity.net)

6. Support StreetSmart: betaal R5 extra in restaurants
StreetSmart South Africa is een van de bekendste NGOs van Zuid-Afrika, waarbij straatkinderen en kwetsbare kinderen centraal staan. De belangrijkste missie van StreetSmart is om juist deze kinderen zicht op een beter leven te bieden. In hun strijd hebben ze honderden restaurants in Kaapstad, de Wijnlanden en de rest van Zuid-Afrika aan zich gebonden, die dit doel maar wat graag ondersteunen. Als je in een van de bij StreetSmart aangesloten restaurants eet, kun je op de rekening aangeven dat je graag R5 extra betaalt voor StreetSmart. Die R5 wordt gedoneerd aan een organisatie of project dat door StreetSmart aangewezen is, en een wezenlijke bijdrage levert aan hun doelstellingen. Op de website van StreetSmart vind je alle deelnemende restaurants, evenals de projecten die StreetSmart omarmt.
Meer informatie via www.streetsmartsa.org.za.

7. Give responsibly
Give responsibly is een campagne die door de gemeente van Kaapstad opgezet is, waarbij onderwijs over dakloosheid centraal staat, en die het werk van maatschappelijk werkers ondersteunt. Een bijdrage leveren aan deze campagne kan door R10 te doneren, wat je doet door vanaf je (Zuid-Afrikaanse) telefoon een sms met de tekst 'GIVE' te sturen naar het nummer 38088. De R10 wordt dan van je airtime afgehaald, en R8 ervan wordt gedoneerd aan liefdadigheidsprojecten in Kaapstad die door de gemeente geselecteerd zijn.
Voor alle projecten en meer informatie over de campagne ga je naar www.giveresponsibly.co.za.

8. Doneer aan een van de vele liefdadigheidsinstellingen
In Kaapstad zijn talloze opvangcentra en tehuizen voor dakloze volwassenen en kinderen, evenals verschillende programma die zich elke dag inzetten om een blijvende, positieve bijdrage te leveren aan het lot van Kaapstad’s allerarmsten. De meeste van deze organisaties zijn voor een groot deel – zo niet volledig – afhankelijk van donaties en vrijwilligers om hun werk mogelijk te maken. Vaak komen jonge buitenlandse vrijwilligers een paar maanden meedraaien in zo’n huis, maar ook locals melden zich regelmatig om een steentje bij te dragen. Geld geven aan dit soort organisaties is gewenst, maar ook de behoefte aan kleding, voedsel en andere producten kan groot zijn in dit soort huizen.

Voor meer informatie over vrijwilligerswerk doen in een opvanghuis in Kaapstad neem je contact op met bemiddelingsbureau 4exchange via info@4exchange.nl.

Hoewel we geenszins beweren het antwoord op het armoedeprobleem van Zuid-Afrika te hebben, hopen we iets meer inzicht gegeven te hebben in hoe je het ‘best’ kunt omgaan met bedelaars en daklozen in Zuid-Afrika. En vooral: dat er wel degelijk manieren zijn om hen te helpen – andere manieren dan een paar rand geven en daarmee het probleem in stand houden.

Benieuwd naar hoe wij denken over criminaliteit en veiligheid in Kaapstad, en hoe je daar tijdens je vakantie het ‘best’ mee kunt omgaan? Lees dan meer over veiligheid in Kaapstad.

Volg KaapstadMagazine.nl op Facebook, Twitter en via onze gratis maandelijkse nieuwsbrief om op de hoogte te zijn van al het (vakantie)nieuws uit Kaapstad. Bijzondere foto’s posten we regelmatig op Instagram.